Dostojewski, Ikonen en Bazel

3 december 2021

Ter gelegenheid van 200 jaar Fëdor Michajlovič Dostojewski (1821-1881) organiseert het Philosophicum in Bazel de tentoonstellingen ““Frauenbilder” en “Heilige Frauen. Dämonen. Toter Gott” , een tentoonstelling van Russische iconen. Er is ook een gevarieerd ondersteunend programma.  Dostojewski bezocht op zijn Europareizen ook Zwitserland en Basel in 1862 en 1867.

Vrouwen speelden een belangrijke rol in Dostojewski’s persoonlijke leven en in zijn literaire werk.

Door literaire constructies van vrouwelijkheid en mannelijkheid creëert de Russische auteur zijn specifieke beeld van de mens en zijn ideeën over de rol van Rusland in en voor de wereld.

Ook speelden vrouwen een belangrijke rol in de receptie van Dostojewski’s werken in Duitsland, met name Elisabeth Kaerrick (1886-1966) en Svetlana Geier (1923-1920). Twee films van het Zwetajewa-centrum voor Russische cultuur van de universiteit van Freiburg staan in het middelpunt van de tentoonstelling.

De andere tentoonstelling slaat een brug tussen het literaire werk van Dostojewski en de beeldtaal van de iconen. Het draait om de drie thema’s “Vrouwen, Demonen en Dode God”.

Het oudste iconografische motief in Rusland is de icoon van Sophia, de goddelijke Wijsheid en Maagd. Het verschijnsel van het kwaad is een ander thema in het literaire werk van Dostojewski en in de christelijke kunst, met name de weergave van de onderwereld of de hel.

Het derde thema sluit aan bij een episode van Dostojewski’s Europese reis. Bij het zien van het “Lijk van Christus in het Graf” (Leichnam Christi im Grab) van Hans Holbein de Jongere in het Kunstmuseum Basel, was hij geschokt. In het orthodoxe christendom wordt Christus niet getoond als de gekwelde, lijdende mens, maar als de triomferende God. Hieruit blijkt ook het verschil tussen de westerse en oosterse christelijke beeldtradities.

De tentoonstelling toont iconen (18e en 19e eeuw) uit Zwitserse particuliere collecties en het Ikonenmuseum / Museum Burghalde in Lenzburg.

Het project is een samenwerking met het Zwetajewa Centrum en Internationale Graduiertenkollege 1956 (IGK) van de Universiteit van Freiburg, Iconarium en Philosophicum Basel.

(Bron en nadere informatie: www.philosophicum.ch).