Werelderfgoed in Zwitserland

4 januari 2021

De UNESCO Werelderfgoederen van Zwitserland vertegenwoordigen prehistorische paalwoningen, vroegmiddeleeuwse manuscripten in een vroegmiddeleeuwse, vanaf de zeventiende eeuw barokke abdij, hooggebergtelandschappen, spoorlijnen, een klooster uit 774 met Karolingische en Romaanse muurschilderingen, middeleeuwse steden, industriesteden en wijngaardterrassen. Het jaar van erkenning staat tussen haakjes vermeld.

Midden in Zwitserland ligt het gletsjergebied met de Eiger, Mönch, Jungfrau en de Aletschgletsjer, een van de meest spectaculaire hooggebergtelandschappen ter wereld, het Jungfrau-Aletsch erfgoed (2007).
In het oosten (kanton Graubünden) ligt het Alpenlandschap rond de Piz Sardona, een gebied van 300 km2: de Tectonic Arena Sardona (2008).
Verder naar het westen getuigt de oude binnenstad van Bern van een bijna visionaire (middeleeuwse) stadsplanning. De stad heeft arcades, torens, fonteinen, gesloten huizenrijen en vooral talrijke grotere en kleinere architectonische, decoratieve en artistieke verrassingen van bijna duizend jaar kunsthistorie (1983).
In het westen van Zwitserland weerspiegelt Lavaux (kanton Vaud) een wijnbouwgebied aan het meer van Genève dat zich over 40 kilometer terrassenlandschap en veertien middeleeuwse stadjes en dorpen uitstrekt (2007).
De steden La Chaux-de-Fonds en Le Locle laten een symbiose zien tussen stedenbouw, effectieve horloge-industrie en het streven naar sociale betrokkenheid. De productie- en wooncentra van de horloge-industrie zijn nauw met elkaar verbonden (2009).
Aan de andere kant van Zwitserland, in de Val Müstair in Graubünden, biedt het klooster St. Johann in Müstair, gesticht rond 774, een goed inzicht in de Karolingische en Romaanse Middeleeuwen. Architectuur, fresco’s, decoratie, beeldhouwwerk, manuscripten en tal van andere (religieuze) kunstvoorwerpen zijn te zien in het kerkklooster en het museum (1983).
Het klooster van St. Gallen, gesticht in 719, was eeuwenlang een cultureel centrum. De beroemde kloosterplattegrond uit 800, de (vroegmiddeleeuwse) collectie documenten en manuscripten, de prachtige barokke bibliotheek en diverse thematisch opgezette musea zijn te bezichtigen (1983).
De Rhätische Bahn, in het landschap van de Albula in kanton Graubünden, is een meesterwerk in het aanleggen van een spoorweg door bergen (tunnels) en over dalen en rivieren (bruggen en viaducten). Het Landwasserviaduct in Filisur is het bekendste, maar slechts een van de honderden bruggen en viaducten in dit kanton. De lijn tussen Thusis en Tirano in Italië, geopend in 1930, is een spoorwegtechnisch unicum in het hooggebergte met destijds vele vernieuwingen. Het spoorwegmuseum in Bergün is hieraan gewend.
In het kanton Tessin komen in Bellinzona diverse wegen samen die het gebied strategisch van groot belang maakten. De forten Castelgrande, Montebello, Sasso Corbaro en hun vestingmuren zijn de belangrijkste getuigen van middeleeuwse vestingbouw in de Alpen (2000).
De omgeving van Mendrisotto opent in Monte Giorgio het venster op de prehistorie met fossielen van het zeeleven van 240 miljoen jaar geleden, toen Europa kilometers onder de waterspiegel lag (2010).
Paalwoningen uit de prehistorische en Keltische periode (5000-100 v. Chr.) zijn te vinden op 56 plaatsen in Zwitserland. Deze prehistorische nederzettingen in meren en veengebieden liggen verspreid over 15 kantons. Diverse musea en openluchtmusea geven inzicht in het ontstaan en de ontwikkeling van deze samenlevingen rond de Alpen (1983).
Twee van de zeventien als Werelderfgoed erkende Le Corbusier gebouwen staan in Zwitserland: La Petite maison in Corseaux (kanton Vaud) en l’Immeuble Clarté in Genève (2016).
De Engiadina Val Müstair (2010), een bergvallei ten zuiden van de Ofenpas, hoort samen met het Zwitserse nationale park in Graubünden, en het Entlebuch Biosfeerreservaat (2001) tot het werelderfgoed.

(Bron en verdere informatie: www.unesco.ch, www.whes.ch).