Een Keltisch Heiligdom op de Mormont
22 november 2021
De Zwitserse cementfabrikant Holcim deed in het voorjaar van 2006 wat ze al decennia doet: cement maken van kalk dat is verkregen door het afgraven van bergen en heuvels.
Op de heuvel Mormont, tussen de dorpen van Éclépens en La Sarraz (kanton Vaud), waren de afgravingen in 2006 in volle gang. Een van de grootste archeologische vindplaatsen van Keltische stammen kwam daarbij aan het licht.
Na de ontdekking van paaldorpwoningen en Keltische nederzettingen (de periode 5e-1e eeuw v. Chr.) in La Tène vlakbij Neuchàtel in het midden van de negentiende eeuw, is Mormont de tweede grote locatie van Keltische aanwezigheid in Zwitserland. Daarnaast is op veel andere plaatsen Keltische aanwezigheid aangetoond door kleinere vondsten.
Op de Mormont gaat het om een heiligdom, waar skeletten en botten van mensen, talloze beenderen van dieren en veel voorwerpen zijn aangetroffen.
De stam van Helveten bewoonde dit gebied (en het Zwitsers Plateau). Andere stammen op het huidige Zwitserse grondgebied zijn de Rhaeten in het Oosten (Graubünden), de Lepontii, Uberes, Nantuates, Sedunes en Veragres in het Alpengebied en zuidelijk Zwitserland en de Rauracen in delen van Noord-Jura, en de kantons Basel-Stadt en Basel-Landschaft.
De Mormont was in gebruik als begraafplaats en heiligdom aan het einde van de ijzertijd, de periode 450-100 v. Chr. Vanwege industrieel gebruik is het niet mogelijk de hele heuvel minutieus te onderzoeken, ook omdat de helft al is afgegraven.
Vanaf 2006 zijn ongeveer 200 graven en offerplaatsen in kaart gebracht. Het gaat om honderden personen mannen, vrouwen en kinderen, overblijfselen van ongeveer 460 dieren (koeien, paarden, pluimvee, varkens, zwijnen, schapen, een wolf, een edelhert, een beer, een ezel) en nog veel meer (gebruiks- , gevechts- en religieuze) voorwerpen, onder andere bijlen, zwaarden, ringen, beitels, messen, munten (Romeinse ten tijde van de republiek (tot 44 v. Chr.) en Keltische), keramiek, steen, ijzer, botten, brons, glas, molenstenen voor graan en zelfs hout.
Het onderzoek is nog in volle gang. De aandacht gaat onder andere uit naar de doodsoorzaken van mensen (sommige skeletten zijn onthoofd, een Keltisch gebruik bij overwonnen vijanden, andere verbrand, sommige intact), ziektes- en voeding. Ook hopen de onderzoekers beter inzicht te krijgen in de godenwereld van de Kelten.
Een belangrijk aandachtspunt zijn de (huis) dieren voor (vlees) consumptie, huid, offerandes aan goden of andere toepassingen.
Wat is het aandeel van de (huis) dieren onderling en wat zegt het bijvoorbeeld over de voeding ? Tot nu toe zijn onder andere 211 runderen, 51 paarden, 87 varkens, 31 schapen, 8 honden en 17 geiten vastgesteld. Waar kwamen bijvoorbeeld de paarden vandaan ? Waarvoor werden ze gebruikt ? Wat is het aandeel van de vlees in de voeding ?
Wat vertellen de voorwerpen over het dagelijkse en religieuze leven en de bewapening ? Waar kwamen ze vandaan, wat zegt het over de handel met bijvoorbeeld andere (Keltische) stammen, het Middellandse zeegebied en andere delen van Europa ?
De bronzen en zilveren munten hebben ook een verhaal te vertellen. De Keltische munten waren in gebruik in het gebied van de Driemeren-regio (de meren van Neuchâtel, Morat en Bienne) en de Franse Jura, de Romeinse munten kwamen vooral uit de periode vanaf de tweede eeuw v. Chr., wat samenvalt met de Romeinse verovering van het zuiden van Frankrijk tot aan Genève (122-120 v. Chr.) en de vorming van de provincia Gallia Narbonensis.
Conclusie
De heuvel Mormont is niet alleen een industriële kalkmijn, maar ook een archeologische goudmijn. Het onderzoek is nog relatief jong, maar de eerste bevindingen bevestigen eerdere onderzoeken uit de Halstatt-periode (800-450 v. Chr., zie ook het Welterbemuseum Halstatt) en Le Tène (450-100 v. Chr., zie ook het museum Laténium in Hauterive, kanton Neuchâtel).
Wat deze Keltische locatie uniek maakt is haar religieuze functie met ongeveer 200 graven, tot dusverre een van de grootste Keltische locaties in haar soort.
(Bron: C. Brunetti, G. Kaenel, P. Méniel, (red.), ‘Les Helvètes au Mormont’ in Archéothéma. Histoire et archéologie, hors série 7, Avril 2014; W. Dusan (red.), Le Mormont. Un sanctuaire des Helvètes en terre vaudoise vers 100 avant J.-C., Lausanne 2009).