Hollands glorie in kanton Vaud
18 januari 2022
Élie Gouret (1586-1656) was een hugenoot die in de Republiek van de Verenigde Provinciën woonde, maar zakelijk actief was in Zwitserland en Frankrijk.
Hij legde in 1636 de regering (der Grosse Rat) van kanton Bern een project voor om de Rijn via de rivier de Aare, het meer van Biel en het meer van Neuchâtel met het meer van Genève te verbinden.
Hij wilde dit bereiken door Yverdon met Morges (kanton Vaud) en daarmee de Rijn met de Rhône te verbinden. Hij wilde ook de Rhône tussen Genève en Lyon bevaarbaar maken door een zijkanaal langs de Rhône naar de Middellandse zee te graven. Hij beoogde op deze wijze zelfs de Noordzee en de Middellandse Zee te verbinden.
De Republiek en in het bijzonder Hollandse steden hadden grote belangstelling voor dit project. Deze nieuwe waterweg zou van groot voordeel zijn voor de handel, omdat de gevaarlijke zeeroute (storm, piraten, vijandige landen) werd vermeden.
De Rijn liep bovendien door bevriende (lees protestante) gebieden van Duitse vorstendommen en daarna Zwitserse gebieden (de kantons Bern en Bazel, het untertanengebiet Vaud, de soevereine stad Genève en (Frans, maar protestants) prinsdom Neuchâtel). In het Rhônedal en het zuiden van Frankrijk woonden toen, voor de opheffing van het Edict van Nantes in 1685, bovendien veel protestanten.
De maatschappij, de Société du Canal, bestond voor 19% uit Hollands, 10% Frans, 16% Geneefs en 55% Berns kapitaal. Op 10 februari 1637 gaf de regering in Bern toestemming om het kanaal van Entreroches (le canal d’ Entreroches) ’aan te leggen en te exploiteren.
De werkzaamheden begonnen in 1638 onder leiding van Hollandse ingenieurs en twee jaar later, op 12 april 1640, was het eerste deel, tussen Yverdon en Orny (kanton Vaud), voltooid.
Het kanaal was 5,28 meter breed en 2,35 meter diep. Acht sluizen regelen dit 17 km lange traject, waarbij een hoogteverschil van 16 meter wordt overbrugd.
In 1648 werd het tweede traject van Orny naar Eclépens in gebruik genomen en in 1656 werd Cossonay bereikt. Er restte nog 12,5 km tot Morges, maar dit deel van het kanaal werd nooit voltooid en vervoer naar het meer van Genève vond plaats via de weg.
Gedurende bijna 190 jaar werd dit onvoltooide kanaal van Yverdon naar Cossonay, met een lengte van 25 km, met succes geëxploiteerd. De schepen van Hollands ontwerp werden vervaardigd in Thun (kanton Bern), daarna in Yverdon. Ze waren 19 meter lang en 3,5 meter breed en konden 25 ton vracht vervoeren. De schepen werden getrokken door paarden langs jaagpaden op de oevers.
Duizenden schepen met duizenden tonnen vracht bewogen zich tot 1829 door het kanaal in kanton Vaud. Het kanaal heeft een positieve rol gespeeld in de economische ontwikkeling Zwitserland en de handel met Nederland.
De exploitatie van het kanaal stopte in 1829. Sindsdien zijn grote delen van het kanaal drooggevallen, op enkele plaatsen is het traject echter nog goed te volgen tussen Orny en Éclepens en markeren stenen markeringen en fundamenten van sluizen de route van het kanaal.
Het sluiswachterhuis, la maison de l’éclusier du canal d’Entreroches, een monument, in Orny is een stille getuige van deze opmerkelijke historie.
(Source: documentaire: Pierre-André Vuitel, La fabuleuse avonture du canal d’Entreroches, 2014; Lexicon Historique de la Suisse, Entreroches, canal d’ (hls-dhs-dss.ch).