De Engelse kerk van Zermatt
27 februari 2024
Niets in de wereld kon de bewoners van de Alpen ertoe bewegen een berg als vrijetijdsbesteding op te gaan, laat staan om bergtoppen te beklimmen. Voor de boerenbevolking betekenden bergen tot de 18e eeuw vooral gevaar van de natuur, demonen en fantasiebeesten.
Schrijvers, wetenschappers en wat we tegenwoordig alpinisten noemen, begonnen zich echter eind 18e eeuw te interesseren voor de bergen en hun flora en fauna. De eerste wandelaars en bergbeklimmers dienden zich aan.
Decennia voordat de Engelse periode van bergklimmers aanbrak (rond 1850), beklommen twee Franse inwoners uit Chamonix in 1786 de Mont Blanc, aangemoedigd door de Zwitserse wetenschapper Horace-Bénédicte de Saussure (1740-1799).
Chamonix, monument voor Horace-Bénédicte de Saussure
Van een toeristische boom was echter geen sprake, hoewel deze beklimming wel het gesprek van de dag was. Wellicht hebben de Franse Revolutie en de daaropvolgende oorlogen tot 1815 de verdere ontwikkeling gestopt.
Feit is dat Britten rond 1850 Zwitserland en de Alpen in het bijzonder hebben ontdekt. De flora en de fauna van de Alpen en de schoonheid van de natuur en gezonde lucht (niet onbelangrijk in het Engeland van de industriële revolutie) ontketende een ware trend, met name in de Zwitserse Alpen.
Dit kwam mede door de positieve berichtgeving in (Engelse) media, politiek en bedrijfsleven over die bijzondere republiek met soevereine kantons in het midden van Europa. Kortom, Zwitserland was en vogue, overigens niet alleen voor Britse toeristen, maar ook voor politieke vluchtelingen uit andere Europese monarchieën.
De Matterhorn
Zermatt was de onbetwiste bakermat voor bergbeklimmers. De Engelse Gentleman nam veelal ook zijn familie mee. Uiteraard verwachtten ze comfort en lokale ondernemers, hoteliers, vervoersondernemers (tot de komst van de trein en later auto met de koets), restaurants, culturele evenementen voorzagen in de behoefte.
Een belangrijke behoefte was een locatie voor diensten van de Engelse (Anglicaanse) kerk. Zermatt was katholiek en er was geen protestante kerk. De kerkdiensten werden aanvankelijk gehouden in de hotels Monte Rosa (eigenaar Alexander Seiler), Mont Cervin (eigenaar Joseph Clementz) en Hotel des Alpes.
Het Alexander Seiler (1819-1891) en Katharina Seiler (1834-1895) monument
Met financiële en politieke steun van Seiler en Clementz begonnen Engelse toeristen begin 1865 met een fondswerving voor een Anglicaanse kerk. Toen sloeg het noodlot echter toe. De eerste succesvolle beklimming van de Matterhorn op 14 juli 1865 eindigde met de dood van vier van de zeven bergbeklimmers. Onder de slachtoffers was de alpinist-dominee Charles Hudson (1828-1865). Bergbeklimmingen, Zermatt en de Matterhorn raakten enkele jaren uit de gratie.
Tijd heelt (veel) wonden en de Baedeker (destijds een toonaangevende ´Lonely Planet´) was in 1868 weer lovend. Bovendien hadden ook Amerikaanse toeristen de weg naar Zermatt gevonden.
De eerste kerkdienst in de nieuwe Anglicaanse kerk vond plaats op 29 juni 1870. De bisschop van Dover Edward Parry (1830-1890) wijdde de kerk op 6 augustus 1871 vervolgens in. De ongelukkige Charles Hudson vond zijn laatste rustplaats onder het altaar van de kerk, andere verongelukte klimmers kregen een plek rondom de kerk.
Zermatt was weer de belangrijkste plaats voor bergbeklimmers en de kerk was de ´parish church of the (British) Alpine Club´, die in 1857 in Londen was gesticht. Het prestige was zo groot dat de British Alpine Club zijn honderdjarig bestaan in Zermatt en in de Engelse kerk herdacht!
Na 1870 kwamen er echter steeds meer toeristen met andere motieven dan klimmen. Andere zomer- en wintersporten ontwikkelden zich. Winston Churchill (1874-1961) bezocht Zermatt in 1894. Hoewel hij onder andere bekend staat om zijn uitspraak ‘no sports’, was hij in zijn jonge jaren wel degelijk een sportman. Volgens de overlevering beklom hij zelfs de Monte Rosa (4634 m).
Deze tijden zijn al lang voorbij en na 1945 veranderde ook de samenstelling van de toeristen en hun bezigheden. De Anglicaanse kerk is echter nog steeds een centrum voor (Engelssprekende) toeristen en protestantse diensten.
(Bron en verdere informatie:Cicely Williams, A Church in the Alps, Zermatt 1970, 6e editie, in 2006; www.zermatt.ch).
