Wauwil en twintig miljoen jaar klimaat
18 februari 2022
De planeet aarde is ongeveer vier miljard jaar oud. De mensheid is een van de meest recente nieuwkomers op deze planeet. De huidige mensensoort, de homo sapiens, is ongeveer 300 000 jaar oud.
Twintig miljoen jaar voor de komst van de homo sapiens lag het kanton Luzern nog aan subtropische zeestranden. De in rotsen versteende restanten van schelpen en palmbladeren op een hoogte tot 1 000-1 500 meter in de bergen getuigen hiervan.
Twintig duizend jaar geleden lag het kanton echter onder een achthonderd tot duizend meter dikke ijs- en sneeuwlaag van gletsjers. De Gletschergarten in Luzern (www. gletschergarten.ch) geeft een indrukwekkend en veelzijdig overzicht van deze voor de aarde recente historie van klimaatveranderingen in de loop van de tijd.
Deze klimaatveranderingen zijn ook waar te nemen op een wandeling door de Wauwiler Ebene en het merengebied van de Mauensee en de Sempachersee in kanton Luzern.
Wie in Nederland denkt aan het afgraven van veengronden, denkt in de eerste plaats aan de plassen in midden-Nederland, maar niet aan centraal-Zwitserland. Ook bij de wadden denkt men aan de Waddenzee, de Oosterschelde en tegenwoordig wellicht aan de kunstmatige wadden in het Markermeer.
Wauwil. monument voor turfsteker. Foto: TES.
Toch ligt in kanton Luzern een groot veen- en waddengebied, de Wauwilermoos en de Hagimoos, waar tot aan het begin van de twintigste eeuw op grootschalige wijze turf is afgegraven.
Het gebied is ontstaan bij de stijging van de temperatuur na de laatste ijstijd, ongeveer 12 000 jaar geleden. De enorme Reussgletsjer, met een hoogte tot 800 meter en kilometers breed, smolt langzaam af totdat er ongeveer 12 000 jaar v. Chr. drie meren waren, de Wauwilersee, de Hagimoosee en de Mauensee. Alleen de Mauensee bestaat tegenwoordig nog, de andere zijn opgedroogd en verzand, een moerasachtig gebied achterlatend, de Wauwilermoos en de Hagimoos.
De eerste jagers en nomaden kwamen rond omstreeks deze tijd in dit gebied. De jacht, visserij en primitieve woningen en grotten voorzagen in de eerste levensbehoeften. Pas na verdere opwarming verschenen de eerste nederzettingen en komt landbouw tot ontwikkeling.
De vegetatie veranderde, er kwamen bomen en de hoger gelegen gebieden werden geschikt voor landbouw. Het was ook een ideale habitat voor vis, wild en grazers. De lagere gebieden waren te drassig voor landbouw, maar een goede habitat voor flora en fauna. Steeds meer mensen bewoonden dit gebied vanaf 5 000 v. Chr.
De Wauwiler Ebene is zelfs een van de belangrijkste archeologische vindplaatsen uit de middensteentijd (mesolithicum) in centraal-Europa, c. 10 000- c. 4 000/ 3 000 v. Chr.). Ongeveer dertig nederzettingen zijn uit deze periode bekend. Deze bevonden zich langs de oevers van de meren.
De paaldorpnederzettingen uit deze en de jongste steentijd (Neolithicum, 4000/2000-800 v. Chr.) herinneren aan deze nederzettingen. In Wauwil zijn een informatiepaviljoen en replica’s van deze woningen en de leefwijze van de bewoners gerealiseerd.
Bij Wauwil lonken niet alleen de bergtoppen van de Alpen, maar ook de meren, dorpen en de natuurgebieden een paar kilometer lager dan deze bergen. Vanaf de bergtoppen in de directe omgeving van Wauwil is de loop van de eens machtige Reussgletsjer goed waarneembaar.
De natuur gaat kennelijk toch haar gang. De mensheid en haar explosieve groei is een acuut probleem, maar op een schaal van twintig miljoen jaar tamelijk onbetekenend.
Deze historie van de Wauwiler Ebene, een buiten Zwitserland relatief onbekend gebied, plaatst de mensheid, de natuur en het klimaat in perspectief.
(Bron en verdere informatie: www.wauwil.ch)
De Zwitserse Alpen Club
De Zwitserse Alpen Club (Schweizer Alpen Club, SAC/Club Alpin Suisse, CAS) organiseert regelmatig wandeltochten in deze omgeving (en elders) in het land.
Hoewel de naam anders doet vermoeden, organiseert de SAC niet alleen skitochten, bergbeklimmingen en andere sporten in het hooggebergte en de Alpen, maar ook (wandel) activiteiten in andere regio’s.
(Meer informatie: www.sac-cas.ch).