Regio Basiliensis en de Oberrhein
20 mei 2022
Nog een jaar, dan viert de Vereniging Regio Basiliensis in 2023 als een van de eerste grensoverschrijdende samenwerkingsverbanden in Europa haar zestigjarig bestaan.
Vereniging Regio Basiliensis
De Vereniging met ongeveer 400 leden is niet alleen een succesvolle pionier van grensoverschrijdende samenwerking, maar onderscheidt zich ook door een politiek en institutioneel kader.
Dit komt onder andere tot uitdrukking in de Oberrheinkonferenz, de Oberrheinrat en de Duitse, Franse, Zwitserse Regierungskommission (zie voor verdere informatie over de Vereniging: www.regbas.ch).
Algemene Leden Vergadering
Op 3 mei jongstleden kwam de Vereniging bijeen voor haar 59e Algemene Leden Vergadering (ALV) in Bad Bellingen (Baden-Württemberg). Tijdens de vergadering is uitgebreid stilgestaan bij digitalisering, een geïntegreerde arbeidsmarkt, op elkaar afgestemde en erkende onderwijscurricula en de demografische ontwikkeling in de Bovenrijnregio (Oberrheinregio).
De Corona-pandemie heeft aangetoond hoe belangrijk afspraken en samenwerking in grensoverschrijdende regio’s zijn. De handhaving en verbetering van de huidige grote attractiviteit voor wonen en werk in de Bovenrijnregio zijn hiervan afhankelijk.
Actiepunten
Een onderzoek van de Vereniging in samenwerking met het economische onderzoeksbureau BAK AG (Wirtschaftsforschungs- und Beratungsinstitut BAK Economics AG) lag aan de paneldiscussie van de bijeenkomst ten grondslag. Dit rapport is de derde in een reeks van “Arbeitsmarkt am Oberrhein’.
Met name de wederzijdse erkenning van diploma’s en het onderling afstemmen van onderwijsprogramma’s, de voorbereiding op het digitale tijdperk, de beheersing van talen, projecten om inwoners en met name jongeren grensoverschrijdend te laten werken en goed openbaar vervoer kwamen telkens weer naar voren als belangrijke punten van aandacht. De toenemende krapte op de arbeidsmarkt, het klimaat en de demografische ontwikkeling maken dit tot een actueel thema.
Verschillen tussen de regio’s
Het rapport toon het verschil tussen de diverse gebieden in de Bovenrijn: de Elzas, Baden, het zuidelijke deel van Rheinland-Pfalz (Südpfalz) en Noordwest-Zwitserland. De regio’s verschillen onder andere in industriële en economische ontwikkeling, innovatie en onderzoek, werkloosheid, digitalisering en (toekomstige) krapte op de arbeidsmarkt.
Noordwest-Zwitserland (de kantons Solothurn, Aargau, Basel-Stadt, Basel-Landschaft en Jura) telt ongeveer 1.5 miljoen, Elzas 1.8 miljoen, Baden 2.5 miljoen en de Südpfalz ongeveer 0.3 miljoen inwoners (totaal ruim 6.1 miljoen).
Noordwest-Zwitserland is de banenmotor en kampioen patenten, economische groei, innovatie en inkomensgroei met Baden als een sterke tweede.
De Bovenrijn en de Europese Unie
Deze feiten plaatsen ook de discussies over de (afgebroken) onderhandelingen met de Europese Unie in het kader van het Institutionele verdrag (Rahmenabkommen/Accord cadre) en de daaropvolgende sancties tegen Zwitserland in perspectief. Tijdens de vergadering is niet ingegaan op de relatie met de Europese Unie.
De volgende opmerkingen zijn geen verslag van de bijeenkomst en zijn zeker niet het standpunt van de Vereniging. Het is echter wel belangrijk dat ze aan de orde komen.
Het is immers veelbetekenend dat de Minister-President van Baden-Württemberg zich in Brussel en Berlijn actief inzet om deze sancties op te heffen.
Börzenäquivalenz
Afgezien van compromisbereidheid aan beide kanten zijn er kanttekeningen te plaatsen bij de (illegale) sancties. De Europese Commissie heeft Zwitserland in de eerste plaats de toegang ontzegd om, kort gezegd, direct deel te nemen aan de Europese beurzenhandel (de zogenaamde Börzenäquivalenz).
Hoewel aandelenhandel bij uitstek het kenmerk is van de vrije markt en niets te maken heeft met politiek of verdragen tussen landen of internationale organisaties, ontzegt de EU Zwitserland, wat ze wel toestaat aan, bijvoorbeeld, Columbia, Singapore, Australië, Zuid-Afrika of Argentinië.
Europees onderzoeksprogramma Horizon
Het tweede punt is het Europese onderzoeksprogramma Horizon. Het is een feit dat Zwitserland een van de meest innovatieve landen met de beste onderzoekscentra en wetenschappers ter wereld is. Hoewel dit programma ook niets met het Rahmenabkommen te maken heeft en Zwitserland inhoudelijk en financieel de meest betrouwbare partner is, sluit de EU haar uit. Zelfs tijdens het communisme waren er vele wetenschappelijke samenwerkingsverbanden tussen Oost en West.
Bovendien onderscheidt Zwitserland zich juist door het initiëren en continueren van toonaangevende internationale wetenschappelijke projecten, onderzoeken en experimenten, waarbij ze altijd verder kijkt dan haar Europese neus, omdat kwaliteit voorop staat.
Niet alleen in de Bovenrijnregio, maar ook in, bijvoorbeeld, Zürich ( ETH, Eidgenössische Technische Hochschule), Lausanne (EPFL, l’Ecole Polytechnique Fédérale de Lausanne), in Genève (CERN, Conseil Européen pour la Recherche Nucléaire ) of de diverse internationale onderzoekscentra in Davos.
Mont Terri Project
Een goed voorbeeld is het Mont Terri Project in St. Ursanne (kanton Jura). Dit project is in 1996 geïnitieerd en gefinancierd door Zwitserland en telt inmiddels deelnemende organisaties uit twaalf Europese, Amerikaanse, Canadese en Japanse landen met confinanciering door, nota bene, de Europese Unie. Het project is goed georganiseerd op basis van transparante financiering, objectieve keuze en selectie van partners, een minimum aan bureaucratie en met unieke resultaten. Kwaliteit in plaats van kwantiteit.
Interne markt
Een derde aspect betreft de economie. Met name Noordwest-Zwitserland is de banen- en economische motor van de regio. Dagelijks passeren rond 34 000 Fransen de Zwitserse grens om te werken tegenover 100 Zwitsers, ruim 36 000 Duitse burgers tegenover ruim 400 Zwitsers. In andere kantons is er een soortgelijk beeld. En dan nog heeft Noordwest-Zwitserland de laagste werkloosheid.
De sanctiemaatregelen van de EU treffen derhalve de hele regio. Dit geldt ook voor het eventueel niet verlengen van de vele bilaterale verdragen, waardoor WTO-regels automatisch gaan gelden. Dit heeft extra papierwerk, tijdverlies en kosten zonder dat het afdoet aan de wederzijdse behoefte aan handel en producten.
Inflatie en euro
De huidige inflatie in Zwitserland is ongeveer 2.5%, in Frankrijk en Duitsland nadert ze de 10%. In andere landen, Nederland bijvoorbeeld, is dat al het geval. Indicatief is ook de waardedaling van de euro, niet ten opzichte van de dollar, maar in vergelijking met de Zwitserse frank. Duitsland en Nederland hadden tot 2002 ook een keiharde munt. In 2002: Hfl. 1: 1.60 CHF, mei 2022: 1. Euro: 1.04 CHF.
De Zwitserse frank is bijna 60% gestegen of de euro (dus de DM) gedaald. Deze boterzachte munt en inflatie zijn op langere termijn ook nadelig voor Baden en de Südpfalz.
Deze situatie zal nog verslechteren met de aanstaande transferunie en deelname aan de eurozone van steeds meer armere landen. De lonen in Zwitserland zijn nu al drie keer zo hoog, de inflatie (en (kantonale) belastingen veel lager dan in de Elzas, Baden en de Südpfalz.
De politieke discussies over de (directe) democratie, geschillenbeslechting en de rol van het Hof van Justitie van de Europese Unie, loonbescherming, de Burgerrichtlinie en de steun- en subsidiemaatregelen zijn van een andere orde. Compromisbereid van beide kanten is gewenst, aldus was ook de teneur op deze bijeenkomst.
Conclusie
Het goed onderbouwde rapport en de accenten van de Vereniging tonen de meerwaarde van intensieve samenwerking voor en in de Bovenrijnregio. Tegelijkertijd maken de vele verschillen in deze kleine regio duidelijk dat de realiteit vaak weerbarstiger is dan idealen van ongedifferentieerde eenheid.
Zwitserland is een soort Europese Unie op micro-niveau. Dit geldt in nog sterkere mate voor de Bovenrijnregio. De van oudsher pragmatische politiek van Zwitserland en de concrete actiepunten en werkwijze van Regio Basiliensis tonen dat een bottom-up benadering mogelijke samenwerking, problemen, knelpunten en oplossingen voor burgers en bedrijven op de meest effectieve manier in kaart brengt, analyseert en benadert.
(Bron: www.regbas.ch; Bak Economics AG, Arbeitsmarkt am Oberrhein, Regio Basiliensis (Herausgeber), Basel 2022).