De Furkapas, Rhônegletsjer en Grand Hotels
1 juli 2024
De film Grand Budapest Hotel (1995) van de regisseur Wes Anderson toont de teloorgang van een hotel uit de Belle Époque, de periode rond 1900 tot de Eerste Wereldoorlog (1914-1918).
Hotel Belvédère
Het hotel Belvédère op Furkapas is als het ware het levensverhaal voor deze film.In ieder geval is het een van de beroemdste en meest afgebeelde hotels uit deze periode. Sean Connery nam in Goldfinger (1964) bovendien de beroemde haarspeldbocht in zijn zilverkleurige Aston Martin DB5 met een voor 007 passende snelheid. Het hotel siert talloze anischtkaarten en tegenwoordig Instagram-berichten.
Furkapas, Hotel Belvédère en zijn beroemde haarspeldbocht. Foto: TES
Alleen staat het hotel sinds 2015 leeg en er zelfs vervallen bij. Ook de nabijgelegen Rhônegletsjer is in verval. Een ontwikkeling die al in de 19e eeuw inzette. Tot 1870 reikte de gletsjer nog tot in het dal bij het dorp Gletsch (kanton Wallis), in 1980 passeerde de gletsjer hotel Belvédère nog, in 2022 ligt er een groot meer. De gletsjer ligt honderden meters verderop.
Gletsch en de Rhônegletsjer
De geschiedenis van het Belvédère begint bijna tweehonderd jaar daarvoor. In Gletsch, waar tegenwoordig de wegen naar de Grimselpas en de Furkapas samenkomen, staat in 1830 het eerste gastenverblijf van de regio. Alexander Seiler (1819-1891) bouwt het in 1857 uit tot het Grand Hotel Glacier du Rhône.
Gletsch, Grand Hotel Glacier du Rhône, rond 1870. Bron: Gletscherlehrpfad Furkapas. Foto: TES.
Deze naam was geen grootspraak. De gletsjer reikte nog tot in het dal en het dorp. Het hotel is bestemd voor reizigers over de Furkapas, het wisselen van paarden en in toenemende mate voor (Engelse) alpinisten en hun grote (aristocratische) entourage. De Queen dronk hier haar kopje thee op 23 augustus 1868, ‘some delicous tea‘.
Furkahotel en de Queen
In 1850 komt er een eenvoudig hotel op de Furkapas, het Furkahotel. De eigenaar is Franz Karl Müller. De beroemdste gast is Queen Victoria. Tijdens haar vierdaags verblijf in het hotel in augustus 1868, bewondert ze de gletsjer en het uitzicht op de Alpen, maar over het Furkahotel is ze minder te spreken: ‘desolate little house’. Zij en haar dochter Prinses Louise maken overigens aquarellen van deze omgeving en dit verblijf. De Furkapas en Gletsch zijn in ieder geval dagenlang voorpaginanieuws.
De Grotte
Dit wekt ook de belangstelling van andere ondernemers. De orgelbouwer Philipp Carlen uit Goms (Oberwallis) heeft in 1870 een plan: Hij graaft een honderd meter lange tunnel in de gletsjer. Tegen betaling kunnen bezoekers de gletsjer van binnen zien. Het loopt storm. De ingang van deze tunnel, ook wel ‘Grotte’ genoemd, ligt tegenwoordig bijna een kilometer verder, maar bestaat nog steeds. Zijn achter-achter kleinzoon en naamgenoot exploiteert de ‘Eisgrotte’.
Hotel Furkablick. Foto:TES
Furkablick en Belvédère
De Grand Hotels schieten tussen 1880 en 1914 bijna letterlijk als paddenstoelen uit de grond in Zwitserland. Tussen 1888 en 1914 verdubbelt het aantal (Grand) Hotels van 1700 tot ruim 3500. Alexander Seiler bouwt op de Furkapas zijn tweede hotel, het Belvédère. Franz Karl Müller laat het er niet bij zitten en bouwt ook zijn tweede hotel, de Furkablick.
Grand Hotels zijn altijd plaatsen van vooruitgang: elektriciteit, warm water, apart sanitair, faciliteiten voor winter- en zomersporten, zoals skiën, kunstschaatsen, paardenraces, golf, tennis en vanaf de jaren 1920 bridge. De hotels op de Furkapas zijn bescheiden wat betreft uiterlijk aanzien, maar voorzien van de modernste faciliteiten rond 1900.
De Gotthard-Matterhorn lijn. Foto: TES.
De hoteliers nemen ook initiatieven om de spoorweg Brig-Furka-Disentis aan te leggen, de huidige Gotthard-Matterhorn lijn, en om de wegen over de Furkapas en Grimselpas te verbreden en verbeteren. De drie hotels op de Furkapas (Furkahotel, Furkablick en Belvédère) in het Glacier du Rhône in Gletsch floreren.
Het grote Grand Hotel sterven
Dan wordt het echter 1 augustus 1914 en begint de Eerste Wereldoorlog (1914-1918), twee decennia later gevolgd door de Tweede Wereldoorlog (1939-1945). Het grote Grand Hotel sterven begint. De grandeur van de Belle Époque is daarna voor de publieke opinie vooral oubollige en achterhaalde kitsch. Bovendien zorgt de medische wetenschap voor alternatieve behandelmethodes van kuren, berglucht en baden.
Na 1960 nemen de alternatieve vakantiebestemmingen en het aantal vakantiegangers snel in aantal toe. De nieuwe doelgroepen hebben echter een beperkt budget en weinig vakantiedagen. Tot 1914 verbleven de welgestelde meestal aristocratische gasten veelal maanden in het hotel.
Hotel Belvédère in 2022. Foto: TES
Veel hotels worden afgebroken, branden af (al dan niet voor het verzekeringsgeld) of staan leeg. Alleen de oude namen kunnen zich redelijk handhaven in de mondaine dorpen en steden. De ‘Eisgrotte’ blijft echter veel bezoekers trekken.
Zelfs het Furkahotel, waar the Queen vier dagen verbleef in 1868, wordt opgeblazen om plaats te maken voor een parkeerplaats. Bovendien betekent de aanleg van de Furka-Basistunnel (1982) het einde van de Furkapas als belangrijke verkeersweg.
In 1985 neemt kanton Wallis de twee overgebleven hotels (Furkablick en Belvédère) over. De gletsjer is inmiddels al honderden meters gekrompen en het kanton wil een waterkrachtcentrale bouwen in het ontstane meer en de hotels afbreken. Door tegenstand van de bevolking komt het daar niet van.
Rechtsboven de Furkapas, Hotel Belvédère en de verdwenen gletsjer. Foto: TES
De toekomst
Het kanton verkoopt Hotel Belvédère in 1988 aan Philipp Carlen, de huidige exploitant van de ‘Eisgrotte’. In 1990 vindt de heropening van het hotel plaats. In 2015 sluit Belvedere echter (voorgoed?) zijn deuren.
Carlen heeft echter andere initiatieven, een ´Gletscherlehrpfad , een alpentuin en op termijn een Rutschbahn voor kinderen. Ook wil hij op de Gletschersee boten gaan verhuren.
Alleen hotel Furkablick heeft nog een functie en wel als galerie. Voor hotel Glacier du Rhône in Gletsch is er echter hoop. De bedoeling is dit Grand Hotel in 2025 na een renovatie weer te openen. Het past in de herbeleving en herwaardering van de Grand Hotels, die sinds het einde van de twintigste eeuw aan de gang is.
De organisatie Swiss Historic Hotels, opgericht in 1995, speelt hierin een stimulerende rol. Andere Grand Hotels, zoals Badrutt´s Palace, Kulm hotel en Suvretta House in St. Moritz, Les Trois Rois in Bazel, het Kurhaus in Bergün, Bellevue in Scuol, Montreux Palace, maar ook in kleinere dorpen, zoals Maloja en Celerina, zijn maar enkele voorbeelden van vrijwel ononderbroken continuïteit vanaf de Belle Époque, al zijn slechts enkele hotels onafhankelijk gebleven.
Grand Hotel Celerina, Oberengadin. Foto: TES
Grand Hotel Maloja, Oberengadin. Foto: TES
Suvretta House, Oberengadin. Foto: TES
Hotel Les Trois Rois, Bazel. Foto: TES
Continental Parkhotel (voormalige Grand Hotel Beauregard), Lugano. Foto: TES
Andere Grand Hotels, zoals het Val Sinestra, hebben de grandeur van destijds ingezet voor andere doelgroepen. Veel Grand Hotels staan echter leeg en wachten op een investeerder. Wat de toekomst van deze Grand Hotels ook moge zijn, naar verwachting zal de ´Grotte´ binnen twee generaties weggesmolten zijn.
De gletsjer in 1980, rechts Hotel Belvédère. Bron: Gletscherlehrpfad. Foto: TES
Het Gletsjermeer voor Hotel Belvédère in 2022. Foto: TES
Het Rhônedal vanaf de Furkapas. Foto: TES