Simplon-Dorf, Gondo en de pas
26 augustus 2022
Het dorp Simplon, naamgever van de beroemde pas in het kanton Wallis, telt tegenwoordig nog ongeveer 300 inwoners. De architectuur van de plaats heeft Italiaanse kenmerken, de taal is echter gekenmerkt door de Duitstalige Walser emigranten. Zij vestigden zich aan het einde van de twaalfde eeuw vanuit Oberwallis in deze regio en de dorpen Simplon en Gondo, de huidige grensplaats met Italië.
Twee grote persoonlijkheden hebben de ontwikkeling van het dorp beinvloed: Kaspar von Stockalper (1609-1691) en Napoleon Bonaparte (1769-1821). Het Ecomuseum Simplon geeft hierover uitgebreide informatie.
De Simplonpas was al in de Romeinse tijd in gebruik als handelsweg en voor personenvervoer. De pas en het dorp kenden hun eerste bloeiperiode in de twaalfde en dertiende eeuw. De jaarmarkten in de Franse Champagnestreek, onder andere in de steden Troyes, Bar-sur-Aube, Lagny, en Provins trokken veel Italiaanse kooplieden uit Lombardije aan.
De kortste route was over de Simplonpas. Vanaf de veertiende eeuw neemt het belang van deze echter markten af. Het economische zwaartepunt verschuift naar de Hanzesteden, Lyon en Vlaanderen.
De Grote St. Bernard wordt dan de belangrijkste pas. De St. Gotthard-, Lukmanier-, Splügen- en Septimerpassen worden ook steeds belangrijker, vooral na de verovering van Italiaanse gebieden door de Eidgenossenschaft aan het einde van de vijftiende en begin van de vijftiende eeuw.
Kaspar von Stockalper, le roi du Simplon, der Fugger der Alpen, is in de zeventiende eeuw de initiator van een nieuw handels (en politiek) imperium dat een handelsmonopolie heeft tussen Genève en Milaan. Hij gebruikt de Simplonpas als doorgangsroute. Hij initieert ook de eerste regelmatige postdienst over de Simplonpas. De Stockalpertoren in Gondo herinnert hier nog aan. De eeuw daarna verschuift de noord-zuid handel zich weer voornamelijk naar andere passen.
De Stockalperturm
Napoleon besluit in 1800 tot de aanleg van een nieuwe weg over de Simplon voor het vervoer van kanonnen en het leger naar Lombardije (bezit van Oostenrijks-Habsburg) na de verovering van de Confederatie in 1798 en de vestiging van de Helvetische Republiek (1798-1803).
Deze weg kwam in 1805 gereed en was toentertijd een technisch hoogstandje. Ook perfectioneerde Napoleon de postdienst over de Simplonpas. Onder ander het door Napoleon gebouwde postkantoor in Simplon-dorp herinnert hier nog aan. Het museum in de ‘Alten Kaserne’ bij het begin van de Gondoschlucht vertelt deze historie.
Na de val van Napoleon werden de Simplonpas en het dorp een toeristische attractie. De prachtige natuur, het berglandschap, de nabijheid van gletsjers en de Grand Tour van dichters, schrijvers, wetenschappers en vooral jonge Engelse aristocraten en hun reisberichten maakten het dorp en de pas steeds bekender. De Diligences reden af en aan, de twee hospices op de Simplon pas, en de horeca in Simplon-dorf en Gondo deden goede zaken.
Stockalper Hospiz, Simplonpas.
De laatste Diligence in Simplon-Dorf 1906. Collectie Ecomuseum Simplon
Aan het einde van de route over de Simplon en de Gondoschlucht ontstond in het dorp Gondo rond 1870 bovendien een goldrush, zoals die toen ook in het (wilde) westen van Amerika plaatsvond. Kaspar van Stockalper was twee eeuwen eerder al de initiator geweest van de eerste goudmijnen (de Stockalpermine).
Na 1870 werden zelfs internationale vennootschappen met zetel in Parijs opgericht. De eerste telegraafverbinding in Zwitserland berichtte dagelijks aan de directie in Parijs over de vondsten. Ook deze gouden hype duurde niet lang, maar de goudmijnen zijn tegenwoordig nog steeds toegankelijk (onder leiding van een gids).
Het publiek kan ook zelf zijn gouden geluk in de beek beproeven. De Gondo-Vreneli, gouden munten van de Zwitserse Nationale Bank uit 1893, 1895 en 1897, zijn immers het tastbare bewijs dat inderdaad goud gevonden is.
Daarna wordt het weer rustiger in Gondo, tot 14 oktober 2000, wanneer een lawine het dorp met ongeveer 100 inwoners verwoest. De Zwitserse aktie ‘Glückekette’ maakte een snelle herbouw echter mogelijk.
Tegenwoordig is Gondo niet alleen het einde van Kanton Wallis en Zwitserland, maar ook het begin van wandelroutes in de Gondoschlucht, de Via Stockalper (van Gondo naar Brig) en naar Domodossola in Italië.
Bouw en opening Simplontunnel 1906. Collectie Ecomuseum Simplon
Simplon-Dorf heeft de bouw van de Gotthard spoorwegtunnel (1882) en de Simplontunnel (1906) met goed gevolg doorstaan. Weliswaar was de pas nadien niet meer van groot belang voor het goederen- en personenverkeer, maar de modernisering van de weg voor het opkomende autoverkeer al in 1906, de regelmatige verbinding met de Postauto vanaf 1919, de opname in het Zwitserse wegenverkeersnetwerk in 1960, de erkenning van de Stockalperweg als weg van nationaal historisch belang , de natuur, het ecomuseum Simplon en de vele toeristische mogelijkheden bieden het dorp nieuwe mogelijkheden van bestaan.
Bron en verdere informatie: Brig Simplon Tourismus – Gemeinde Simplon Dorf (gemeinde-simplon.ch)
