De Simplonpas van diligence tot postauto
1 september 2022
De Romeinen, Säumer en Napoleon maakten er gebruik van: de Simplonpas. Bergpassen, handel, diplomatie en oorlog hebben Zwitserland, deze verkeersas van Europa, eeuwenlang in het centrum van de commerciële en strategische belangstelling doen staan.
De bergpassen
Een andere krijgsheer, Hannibal, stak 218 v. Chr. aan de andere kant van de Alpen met zijn leger en olifanten de Zwitserse Alpen over om zijn Romeinse vijand op hun grondgebied te verslaan. Dat lukte hem ondanks diverse overwinningen niet, maar zijn tocht is er niet minder legendarisch om.
Romeinse en Griekse geschiedschrijvers zijn het er echter niet over eens welke pas hij heeft genomen om de Alpen over te steken. De Col de Montgenèvre, de Mont-Cenis, de Kleine of de Grote Sint-Bernard komen vaak naar voren als de meest voor de hand liggende opties. Waarschijnlijk zullen we het nooit zeker weten.
Wel is het zeker dat keizer Claudius (10 v. Chr.-54 n. Chr.) in 43 n. Chr. met zijn legioenen de Grote Sint-Bernard is overgestoken op weg naar Britannia, dat hij inderdaad in dat jaar veroverde.
Napoleon
Ook van een andere krijgsheer, Napoleon Bonaparte (1769-1821), is bekend dat hij de Zwitserse bergpassen gebruikte voor zijn militaire plannen. Na de verovering van de oude Confederatie van dertien kantons in 1798 en de stichting van de Helvetische Republiek (1798-1803), gaf hij in 1800 opdracht tot het aanleggen van een weg over de Simplonpas, “Pour faire passer les canons”, Napoleoni magno viam istam pone fecit, staat te lezen op een inschrift in het Gandertal.
Säumer rond 1890. Foto: Ecomuseum Simplon-Dorf
Hedendaagse Säumer in Simplon-Dorf. Foto: Ecomuseum Simplon-Dorf
De weg moest breed en stevig genoeg zijn om zijn kanonnen en honderdduizend manschappen, hun paarden en materiaal te vervoeren. Het was de kortste route tussen Parijs, Lombardije en Milaan, dat lange tijd bezit was van zijn Oostenrijkse vijand. op 9 oktober 1805 werd de weg van Brig naar Domodossola (63 km) in gebruik genomen, een prestatie van formaat en destijds een technisch hoogstandje.
Wallis was vanaf 1802-1810 overigens een ‘onafhankelijke’ republiek, dat wil zeggen onder toezicht van Napoleon. Van 1810-1813 was het departement Simplon in het Franse keizerrijk.
Eeuwen daarvoor was de pas in gebruik door handelaren ( de zogenaamde Säumer), pelgrims, diplomaten en andere personen en vanaf de zeventiende eeuw de diligence of de postkoets.
Kaspar Jodok von Stockalper (1609-1691), ‘le roi du Simplon’ , zoals de Franse Zonnekoning Lodewijk XIV (1638-1715) hem noemde, reorganiseerde de handel tussen Milaan en Frankrijk en creëerde de eerste postkoetsverbinding over de Simplon.
Het hospiz van Stockalper uit de zeventiende eeuw en het hospiz van de Augustijnen (gebouwd in opdracht van Napoleon) uit de negentiende eeuw herinneren aan de glorietijd van deze pas, die vanwege de relatieve geringe hoogte (2005 meter) soms zelfs in de winter nog begaanbaar was en tegenwoordig steeds meer is.
Stockalper Hospiz
Augustijner Hospiz
Napoleon heeft er niet lang (militair) plezier van gehad. Toeristen, Simplon-Dorp en (lokaal) vervoer, tot de aanleg van Gotthardtunnel in 1882 en de spoorwegtunnel in 1906, des te meer.
De postkoets en de postauto
De postkoetsverbinding Brig-Domodossola vervoerde op haar hoogtepunt tussen 1850-1906 honderdduizenden reizigers in diligences en Landauer-coupés, in 1876 alleen al 28 190 ! Dagelijks waren er in beide richtingen ten minste vier diligences en dagelijks werden meer dan 150 paarden ingezet.
Foto’s: Ecomuseum Simplon-Dorf
Deze aantallen tellen het vervoer te voet, met de slee of op eigen vervoer nog niet eens mee. Deze enorme toename kwam ook omdat de in 1848 gestichte nieuwe Confederatie de postkoets nationaliseerde. Daar is na het einde van het postkoetsentijdperk in 1906 met de aanleg van de spoorwegtunnel de beroemde gele Postauto uit voortgekomen. In 1919 reeds de eerste postauto over de Simplonpas.
Foto’s: Ecomuseum Simplon-Dorf
De Postauto anno 2022: Foto: TES
In 1905 maakten de eerste personenauto’s gebruik van de pas. In 1960 was het gebruik zo toegenomen dat de oude weg van Napoleon totaal is gemoderniseerd, helaas zonder wat over te laten van zijn meesterwerk.
Tegenwoordig is het symbool van de pas een enorme adelaar. Deze doet Romeins of Duits aan, is echter opgericht door de elfde Zwitserse Grensbrigade in 1944. Of het de Duitse of Italiaanse dictators in 1940-1945 heeft afgeschrikt is niet waarschijnlijk.
Het is wel een feit, dat ze tot Zwitsers geluk niet hebben geprobeerd de pas voor hun agressie te gebruiken. De Simplonpas maakte deel uit van de formidabele verdedigingslinie en Alpenvesting Reduit en iedere pas was in deze periode een vesting van graniet, steen en rots.
De pas leidt via de grensplaats Gondo naar Domodosolla in Italië en vandaar weer naar Kanton Tessin. Onderweg wachten op Italiaans grondgebied nog enkele verrassingen, zoals de enorme basiliek in het dorp Re en het berglandschap van de Piëmont.
Bron en verdere informatie: Ecomuseum Simplon-Dorf
De basiliek is een bedevaartskerk met de fraaie naam Basilica della Beata Vergine Maria del Sangue di Re en doet nog het meest denken aan Oudenbosch (provincie Brabant) in Nederland en zelfs enigszins aan de Hagia Sophia in Istanboel.
