De handel en wandel van de Aletschgletsjer
19 september 2022
De Aletsch-gletsjer en de drie bergtoppen Eiger, Mönch en Jungfrau, les Trois Bernoises, zijn het middelpunt van het UNESCO-Werelderfgoed ‘Swiss Alps Jungfrau-Aletsch’. De Engelse natuurkundige, wiskundige en gletsjer-onderzoeker John Tydall (1820-1893) schreef al in 1860:
“The Aletsch glacier is the most impressive glacier of the Alps. We stood above it while the surrounding mountains generously fed the gigantic ice stream”.
De Aletschgletsjer
De Konkordiaplatz op deze gletsjer dankt zijn naam aan een andere Engelsman, J. F. Hardy. Het kruispunt van diverse gletsjers vergeleek hij met de Place de la Concorde in Parijs. De ijsdikte was hier rond 1937 nog 900 meter.
Deze en honderden andere gletsjers hebben het landschap in grote delen van Zwitserland in een proces van honderdduizenden jaren gevormd.
Zelfs de machtige Aletschgletsjer kent echter een begin en vooral periodes van af- en toename van dikte en lengte, die tegenwoordig nog ongeveer 22 kilometer bedraagt met een huidige teruggang van ongeveer 50 meter per jaar.
Miljoenen jaren geleden lag Zwitserland nog grotendeels onder water in een subtropisch klimaat. Daarna is het in een lang proces steeds kouder geworden. Het hoogtepunt was ongeveer 24 000 jaar geleden tijdens de laatste ijstijd.
Het einde, juli 2022
Onderzoek
De Aletsch-, Fiescher- en de Rhônegletsjers reikten tot Lyon in het zuiden en Solothurn in het noorden met een dikte van tot 1 700 tot 500 meter! De gemiddelde temperatuur was 14 graden lager dan tegenwoordig.
Modern onderzoek is in staat het historische verloop van gletsjers tot 24 000 jaar terug redelijk nauwkeurig in kaart te brengen. De eerste wetenschappelijke onderzoeken dateren uit het jaar 1841.
Alfred Escher von der Linth (1807-1872) publiceerde in dat jaar al over het afsmelten van de Aletschgletsjer. Dit proces gaat, zoals bekend, tegenwoordig steeds sneller, tot meer dan 50-70 meter per jaar. Sinds 1860 is de gletsjer ongeveer 4 kilometer kleiner geworden.
De Blausee, Kandertal
Het afsmelten van gletsjers is dus geen nieuw fenomeen. Talrijke meren zijn het resultaat van dit proces, van de Blausee (kanton Bern), Märjelensee (kanton Wallis) tot de meren van Neuchâtel, Morat (Murten) of Bienne (Biel). Het grote afsmelten begon rond 12 000 jaar geleden. In vijftig jaar tijd steeg de temperatuur met maar liefst 7 graden!
Het was echter een proces met koude- en warmteperiodes. Tussen 1300 en 1850 was bijvoorbeeld sprake van een kleine ijstijd, waarbij ook de Aletschgletsjer zijn maximale omvang bereikte.
Johannes Bemme (1775-1841), 10 Januari 1795, de Franse Generaal Jean-Charles Pichegru (1761-1804) steekt de bevroren Waal over. Prentenkabinet Rijksmuseum Amsterdam
Abraham Beerstraten (1643-1666), de kleine ijstijd, 1660. Musée d d’art et d’histoire, Ville de Genève.
Schilderijen, prenten, documenten en literatuur uit deze periode getuigen van de koude. In Nederland vergemakkelijkte het bevriezen van de grote rivieren in het rampjaar 1672 en bij de inval van Napoleon in 1795 bijvoorbeeld de opmars van de aanvallers.
Tussen 800 en 1300 was het aanzienlijk warmer en had de Aletschgletsjer ongeveer zijn huidige omvang. In de Brons- en IJzertijd (1300-100 v. Chr.) was hij zelfs kleiner dan tegenwoordig.
Fieschengletsjer
De Fieschengletsjer is de kleine broer van de Aletschgletsjer. De Finsteraarhorn is het 4000+ middelpunt van deze gigant van bijna 15 kilometer. Deze gletsjer was in de zeventiende eeuw zo bedreigend voor de gehuchten Brucheren en Unnerbärg dat de hulp van boven en de Paus werd ingeroepen in het katholieke Wallis. Een jaarlijkse processie, veel geloftes (onder andere geen dans en geen rode schoenen voor vrouwen) en dagelijkse gebeden. Sinds 1860 verhoort de gletsjer deze gebeden kennelijk en trekt hij zich terug.
De processies en de geloftes zijn er nog steeds, maar tegenwoordig om de hulp van boven in te roepen om de gletsjer weer te laten groeien, in ieder geval het verval te stoppen !
John Tyndall
De hierboven vermelde John Tyndall verdient bijzondere aandacht. Hij was niet alleen een vermaard gletsjeronderzoeker en beklimmer van onder andere de Jungfrau, Weisshorn, Dufourspitze, Finsteraarhorn en de Aletschhorn. Hij hield van Zwitserland, Wallis en Belalp in het bijzonder.
Vanaf 1861 tot aan zijn dood verblijf hij de zomermaanden in Hotel Belalp, gebouwd in 1857. De Anglicaanse kapel stamt uit 1884 . Tyndall bouwde in 1877 zelfs een Engelse landhuis, Alp Lüsgen, naast het hotel. De stad Naters verleende hem in 1887 het ereburgerschap. Een monument bij zijn landhuis gedenkt deze bouwer van de hoogste villa in Europa.
Engelsen
Het is niet het enige visitekaartje van de Engelsen. Aan de voet van de Eggishorn begon de Walliser Alexander Wellig met Engelse financiële steun met een eenvoudige herberg. In 1902 was het een complex met het Grand Hotel Jungfrau-Eggishorn (102 bedden), twee (Anglicaanse) kapellen, een postbureau, tennisclub en andere faciliteiten.
“Das schreckliche Trümmergebilde”, in deze tijd het bekendste uitzichtspunt van de Alpen, was de grote trekpleister en bestemming van vele alpinisten met het Grand Hotel als uitgangspunt. Tot 1968 floreerde het hotel. De aanleg van een telecabine vanuit het dal betekende het einde van het Grand-Hotel, letterlijk, want in 1972 brandde het af.
Das schreckliche Trümmergebilde, zicht vanaf de Eggishorn.
Sir Ernest Cassel (1852-1921) bouwde op de Riederfurka in 1902 een mansion met 25 kamers. De villa, gelegen naast het in 1882 Grand Hotel Riederfurka, is tegenwoordig de locatie van het Naturschutzzentrum Aletschwald, maar was in de jaren 1920 tot aan de Eerste Wereldoorlog een soort voorloper van het Wereld Economisch Forum in Davos. Sir Winston Churchill (1874-1965) was een van de vele bezoekers uit politiek, economie, cultuur en financiële wereld.
Conclusie
De Aletschgletsjer is het middelpunt van een UNESCO Werelderfgoed regio. De gletsjer heeft een eerbiedwaardige leeftijd en een historie met voor- en tegenspoed, dat wil zeggen, groei- en afname. Hij is ook een van de eerste wetenschappelijk onderzochte gletsjers en een bakermat van en voor het (Engelse) toerisme vanaf 1850 tot de Eerste Wereldoorlog.
Hij toont tevens dat huidige gletsjers, evenals bergen, meren, rivieren, flora en fauna, geen vanzelfsprekendheid zijn, maar uitkomsten van natuurlijke processen van vele miljoenen jaren. De mens of mensheid beïnvloedt tegenwoordig de natuur sneller en meer dan ooit tevoren. Uniek is het echter niet. De planeet aarde draait nog wel even door, zoals ze al vier miljard jaar doet.
Dit neemt niet weg dat de mens (zorg voor de natuur begint bij ieder individu) of mensheid respect moet hebben voor dit grootste en grootse werelderfgoed. Daar hoeft de UNESCO geen etiket op te plakken.
Bron en verdere informatie: Home – UNESCO World Heritage Swiss Alps Jungfrau-Aletsch (jungfraualetsch.ch)
De Matterhorn vanaf de Aletschgletsjer
