De Tafeljura, Gelterkinden en het Chrindeltal
31 oktober 2022
Het klimaat en de natuur veranderen al vanaf het eerste begin van de planeet aarde, ruim vier miljard jaar geleden. De Jura en de Alpen zijn hiervan vanuit geologisch oogpunt gezien relatief jonge getuigen. De oudste van deze twee heeft inmiddels zijn groeiproces voltooid. De Alpen nemen nog steeds in hoogte toe. De Gletsjergarten in Luzern biedt een indrukwekkend beeld van deze processen.
De natuur past zich ook permanent aan klimatologische omstandigheden aan, dit geldt voor flora en fauna, mensen, virussen, schimmels en bacteriën.
De mensheid
De mens neemt in dit proces echter een bijzondere plaats in. De mens is in staat de natuur en het klimaat op korte termijn te beïnvloeden en soms zelfs radicaal te veranderen. Over het klimaat wordt dagelijks bericht.
De explosieve groei van het aantal mensen, het plaveien van de aarde met steden, beton, cement, ijzer, steen, het veranderen van rivieren in kanalen, het omleggen van beekjes, het aanleggen van stuwmeren in valleien of het rooien van bosgebieden voor landbouw en veeteelt zijn van ingrijpende invloed.
Tafeljura-Plateau
Het Tafeljura-Plateau ligt ten oosten en zuidoosten van de stad Bazel in het kanton Basel-Landschaft. Het ligt in een Natuurgebied dat zich over 58 hectare uitstrekt over de Eselfluhholde, Chrindel, Stolten en Stierengraben.
Het woord plateau zegt overigens niets over het reliëf van het gebied. Deze regio is een doorsnede van het gebergte van de Jura. Bossen, weides, kloven, rotsen, beekjes en andere waterbronnen, ruïnes, burchten, dorpen en vergezichten bepalen het beeld.
Eeuwenlang was dit gebied in gebruik als landbouwgrond en voor veeteelt. Een van de menselijke ingrepen was het verleggen van beken en het aanleggen van dammen in dit waterrijke gebied, een auenlandschaft.
De Chöpfliweg in het Chrindeltal ging dwars door dit deels drooggelegde landschap en was bedoeld voor karren en het vervoer van vee. De St. Georgequelle (de Jörkerbrunn) werd zelfs via een 5.3 kilometer lange leiding de drinkwatervoorziening van het nabijgelegen Sissach en dus onttrokken aan de natuur.
De Chöpfliweg
De Stierengraben dankt zijn naam ook aan deze periode. Stieren trokken de ploeg en de karren in de milde jaargetijden en verbleven als dank vanaf de herfst tot de lente in de open lucht in deze onherbergzame en vochtige omgeving. Aan het einde van de Stierengraben stort de ‘Rünenberger Giessen’, zich van 18 meter hoogte op het gesteente van de Jura. Het geeft een indruk van het rauwe leefgebied voor de stieren.
Oude gerenoveerde stal voor het vee
Met huishoudelijke inrichting voor bezoekers
Oude drinkbakken voor het vee
Kortom, gedurende enkele eeuwen had de natuur een ander aanzien dan het oorspronkelijke waterlandschap. Dit voor flora en fauna zo belangrijke landschap met ongeveer 40% van plantensoorten in Zwitserland en een rijke schakering aan insecten, vlinders, vogels, amfibieën en kleine zoogdieren, was eeuwenlang een landbouwgebied. Tot overmaat van ecologische ramp rooide men de veelzijdige bomenvegetatie en verving deze door sparren.
Evolutie
Sinds 2011 heeft het waterlandschap echter weer haar vrije verloop en zijn de sparren vervangen door de authentieke bomenvegetatie. Op een gebied van 5 hectare in het Chrindeldal heeft de natuur zelfs de vrije verloop.
Het menselijke ingrijpen is op diverse plaatsen nog te zien, zoals de eeuwenoude en gerenoveerde veestal, de drinkbak voor het vee of de eeuwenoude Chöpfliweg. Ook de natuur gaat echter haar gang, inclusief een voor essen fatale schimmel, de Eschenwelke. De vrijgekomen ruimte is binnen de kortste tijd echter weer ingenomen door een grote variatie aan planten en struiken en ontkiemende andere bomen. De evolutie in een notendop.
Revolutie
Van evolutie naar revolutie is maar een letter verschil. En toch was dit de situatie in de jaren 1832/1833. Het dorp Gelterkinden afgeleid van het Alemannische Gelterkingen, koos in de opstand van Baselbiet tegen Basel-Stadt de kant van de stad. De stad Bazel had in 1461 de rechten op het dorp Gelterkinden van de Heren van Thierstein-Farnsburg verworven.
Het dorp verzocht zelfs om militaire steun van de stad tegen wat toen nog opstandelingen heette. Daarop bestormden en plunderden troepen van Baselbiet het dorp. Sindsdien maakt het dorp onderdeel uit van het kanton Basel-Landschaft.
Hereniging ?
De hang naar hereniging met kanton Basel-Stadt was er echter nog steeds. Dit kwam onder andere tot uiting in de mislukte opstand tegen de kantonsregering in Liestal in 1840 (de Gemeindejoggeliputsch). Nog steeds zijn er initiatieven en zelfs (afgewezen) referenda voor een vereniging van beide kantons.
Liestal, Museum. BL. 1913, poster met oproep voor hereniging
Referendum 1936, poster tegen hereniging. Archief Basel-Stadt
Staatsarchiv Basel-Stadt
Dit veelzijdige natuurlandschap en deze historie treft de wandelaar aan op een deel van de Chirsiweg, de kersenweg, van Sommerau naar Gelterkinden. Kersenbomen staan al eeuwenlang in bloei in het voorjaar in het Oberbaselbiet en zijn nog steeds een belangrijke agrarische bedrijfstak. Deze regio heeft echter meer te bieden dan kersenteelt en toont vooral de veelzijdigheid van de Jura.
De kersenbomen van de Chirsiweg (Chirsi betekent kersen)
De Vereniging Nederland-Bazel organiseert jaarlijks wandelingen in de beide kantons Basel-Stadt en Basel-Landschaft, waarbij natuur, cultuur en historie en het sociale aspect centraal staan.
Het dorp Rünenberg