De Pauluskerk, St. Antoniuskerk en de Badische Bahnhof in Bazel
8 november 2022
In de negentiende eeuw nam het aantal inwoners van Bazel toe van 30 000 in 1850 tot ruim 100 000 in 1900. De stad breidde uit en plande wijken voor diverse doelgroepen. Huurwoningen voor arbeiders, huizen met bedrijfsruimte voor de middenstand en exclusieve woonhuizen voor de gegoede burgerij.
Vanaf het midden van de jaren negentiende eeuw werd het gebied rond de Pauluskerk ingericht voor de gegoede burgerij. Er kwamen geen villa’s maar grote huizen met tuinen.
Deze nieuwe wijk moest ook een evangelisch-reformatorisch centrum hebben, de Pauluskerk. De architecten Karl Moser (1860-1936) en Robert Curiel (1859-1925) kregen de opdracht. Diverse lokale kunstenaars hebben de glas-in-roomramen, de vensters, de sculptuur, decoratie en ander reliëf verzorgd.
De bouw van de kerk is in 1901 voltooid. Het eerste opmerkelijke is de religieuze sculptuur van personen in deze protestante kerk. De romaanse en gotische stijl en decoratie en de centraalbouw zijn ook bijzonder. Dit zijn typisch katholieke kenmerken.
Het grote Gotische venster doet ook aan een katholieke kerk denken. De uitbundige Art Nouveau figuren en motieven passen in de tijdsgeest, maar zijn voor een religieus gebouw in die tijd ook vermeldenswaard. Ook het portaal doet eerder denken aan een romaans-gotisch klooster dan aan een de protestante religie.
Het resultaat was echter een aparte stijl, in de juiste proporties, ingetogen en subtiel. Het viel zo in de smaak dat diverse woningen in de directe omgeving zich aan de stijl van de kerk aanpasten.
Vijfentwintig jaar later vond in Dornach in de omgeving van het Goetheanum een soortgelijke ontwikkeling plaats, alleen op een veel grotere schaal en in de Art Decostijl.
Sinds 2019 heeft de Pauluskerk geen religieuze functie meer en vanaf 2021 is het officieel een cultureel centrum, onder andere voor muzikale uitvoeringen vanwege de goede akoestiek en de bijzondere architectuur.
De geslaagde architectuur en decoratie en de prominente ligging zijn nog steeds bepalend voor het aangezicht van deze wijk. Het is duidelijk wat de inspiratiebron is geweest van de architecten van omringende panden.
De architect was dan ook niet conventioneel. In 1926 bouwde hij een totaal andere kerk, de St. Antonius-Kirche, de eerste betonnen kerk van het land, ook een nationaal en kantonaal monument!
Karl Moser, de Antoniuskirche, gebouwd in 1927. De eerste kerk in Zwitserland van beton. Vensters van Hans Stocker (1896-1983) en Otto Staiger (1894-1967), Sculptuur van Max Uehlinger (1894-1981).
Karl Moser, en weer wat anders, of toch niet ? Badischer Bahnhof Basel, 1913, en Carl Burckhardt (1878-1923), de ‘Brunnengruppe Rhein und Wiese’, 1921.
Het is in ieder geval niet vaak voorgekomen in de twintigste eeuw dat een religieus gebouw de toon zet voor de architectuur en stijl van de woonomgeving. Het is weliswaar niet genoeg gebleken om gelovigen te binden, maar religieus geïnspireerd gezang zal er nog vaak te horen zijn.
Quelle und weitere Informationen: Kulturkirche Paulus
