Monumenten en het Schweizer Volksmusikzentrum
6 november 2022
Zwitserland was neutraal in de Eerste Wereldoorlog (1914-1918). Toch staan er in het hele land monumenten om in 1914-1918 gestorven militairen te herdenken. Ongeveer 3 000 militairen overleden in deze periode door de Spaanse griep of onnatuurlijke oorzaken.
De Spaanse griep maakte in 1918/1919 ongeveer 2 000 slachtoffers. Daarnaast waren er ongeveer 1 000 dodelijke ongevallen in het verkeer, met vliegtuigen , militaire oefeningen of andere incidenten.
Een van de bekendste monumenten staat op de berg Lueg, 887 m., (kanton Bern) in het Emmental, bij het dorp Affoltern i/E (im Emmental). Het werkwoord Luege betekent in Zwitserduits ‘aanschouwen, aandachtig kijken’. Lueg betekent in dit verband ´uitzicht´ .
Nomen est omen, want het panorama is indrukwekkend, zelfs als bij mistig weer de Alpen niet goed te zien zijn. Twintig militairen van een cavalerieregiment uit Bern worden op deze plek herdacht.
Bovendien vochten duizenden Zwitsers voor een van beide partijen in het conflict, vanwege een dubbel paspoort of persoonlijke betrokkenheid. Enkele duizenden overleefden het niet.
Een monument bij de Col des Roches in Le Locle herdenkt ongeveer 2 000 Zwitsers die voor Frankrijk op het slagveld sneuvelden. Niemand herdenkt de verliezers. Voor de Duitse of Oostenrijkse keizer gesneuvelde Zwitsers bestaan geen monumenten.
Sommige andere monumenten, zoals in Clarens (kanton Vaud) of in het Kannenfeldpark in Bazel, herdenken in Zwitserland overleden geïnterneerde militairen. Duizenden militairen van beide partijen staken bewust of onbewust de Zwitserse grens over en bleven tot 1918 geïnterneerd. Soms overleden ze aan hun verwondingen en ook de Spaanse Griep maakte veel slachtoffers.
Grellingen
Van een andere categorie zijn de in 1914-1918 gemaakte kunstwerken of decoraties op locatie door Zwitserse militairen. De aanduidingen van kantons, steden en militaire eenheden en de in sculptuur afgebeelde officieren bij Grellingen (kanton Basel-Landschaft) zijn een bekend voorbeeld.
Het dorp Wynigen, 15 kilometer van Lueg, ligt op de grens van het Emmental en Oberaargau. Dit dorp heeft voor zijn bescheiden omvang veel monumentale woonhuizen, herbergen en boerderijen.
Zum Wilden Mann. Foto: Gemeinde Wyningen
De private spoorwegmaatschappij ´Schweizerische Centralbahn´ bouwde in 1857 de linie Herzogenbuchsee naar Bern (Wylerfeld) en stopte ook in Wyningen. In 1902 nam de SBB het bedrijf over.
Vanaf 1925 reed ook deze trein elektrisch. Zwitserland begon relatief laat met het aanleggen van het spoorwegnet (vanaf 1850) maar was in 1875 de koploper in Europa. Elektriciteit verving steenkool als na 1918 als energiebron voor de trein.
Wyningen 1925, met elektrische spoorweg
Het loont echter zeer de moeite om niet met de trein maar te voet of met de fiets de tocht naar Lueg te maken. Het landschap, de grote boerderijen en het uitzicht op de Alpen zijn de beloning. De dichter Jeremias Gotthelf, een pseudoniem van Albert Bitzius (1797-1854), verwoordde het als volgt:
Eng begrenzt ist sein Horizont von waldigen Hügeln, an deren Fuss sich unzählige Täler ziehen, von rauschenden Bächen bewässert, die in stillem Murmeln ihre Geschiebe wälzen, bis sie den Schoss der Emme finden.
De grootste nabijgelegen plaats is Burgdorf met zijn middeleeuwse kasteel en stadscentrum, bijzondere kerk en culturele instellingen.
Vanaf Lueg is het nog twee uur te voet. Na een pauze in het Landgasthof Lueg, het muzikale centrum van het Emmental, vliegen ook deze uren voorbij. Bovendien rijdt er een Postauto naar Burgdorf.
De natuur is er nog steeds, de tijdelijke Spaanse griep heeft plaatsgemaakt voor de tijdelijke Covid-19, zoals de aarde nog wel een miljard jaar doordraait, met, of wellicht beter voor de natuur, zonder mens.
De Zwitserse Alpen Club
De Zwitserse Alpen Club (Schweizer Alpen Club, SAC/Club Alpin Suisse, CAS) organiseert regelmatig wandeltochten in deze omgeving (en elders) in het land.
Hoewel de naam anders doet vermoeden, organiseert de SAC niet alleen skitochten, bergbeklimmingen en andere sporten in het hooggebergte en de Alpen, maar ook (wandel) activiteiten in andere regio’s.
(Meer informatie: www.sac-cas.ch).
