Adieu Belle Époque

20 november 2022

De meeste mensen kennen Charly Chaplin,  de in 1889 in Londen geboren komiek, filmmaker en nog veel meer, die in 1977 als Zwitserse burger overleed in Corsier-sur-Vevey (kanton Vaud) aan het meer van Genève.

Chaplin begon zijn carrière als producent van zijn eigen stomme films (dat wil zeggen zonder geluid) in 1918. Het was een groot succes. Mede door zijn films werd de bioscoop in korte tijd een populair medium. In Corsier-sur-Vevey is zijn voormalige landhuis en complex sinds 2017 gewijd aan zijn leven (Chaplin’s World). Het is een trekpleister, voor Zwitsers en buitenlanders.

Twee decennia daarvoor, in 1895, hadden de broers Auguste (1862-1954) en Louis (1864-1948) Lumière de cinématographe uitgevonden, voortbouwend op de uitvinding van de kinetoscoop van Thomas Edison (1847-1931). Alle drie waren in hun tijd en zijn nog steeds wereldberoemd.

Vrijwel niemand kent echter de Zwitser François-Henri Lavanchy-Clarke (1848-1922). Toen Chaplin aan zijn carrière begon, had deze pionier van de film in Europa de eerste multimediale marketing organisatie voor de film opgezet.

In Zwitserland produceerde hij in 1896 de eerste film in en over Zwitserland in zijn paviljoen op de Genfer Expo. Het is wellicht zelfs de eerste film op doek voor een groot publiek. Hij maakte in 1906 ook de eerste kleurenfoto’s.

Ter gelegenheid van de  het honderdste jaar van overlijden organiseert het museum Tinguely in Bazel een eerbetoon aan deze bijna vergeten pionier van de film, mede naar aanleiding van vijftig door hem gemaakte films vanaf 1896. De naam van de tentoonstelling refereert hier aan: Adieu Belle Époque, bonjour cinéma.

Lavanchy-Clarke maakte een tour door Zwitserland om zijn films te tonen en te verkopen, vanaf 1896. Hij toonde het nieuwe Zwitserland vanaf 1848.

Het is ook een stukje Zwitserse geschiedenis, de overgang van het Europa van het fin-de-siècle naar de twintigste eeuw, De vijftig onlangs ontdekte films zijn met behulp van moderne beeldverwerkingstechnologie weer toonbaar, voor het eerst sinds ruim een eeuw!

Het zijn niet alleen documenten van een tijdperk dat vijf generaties geleden is verdwenen, maar nog steeds nagalmt. Het is ook het baanbrekende werk van de eerste pionier van de vroege cinema die alle facetten van het nieuwe medium beheerste: filmproductie, kleurenfotografie, financiering, lobby en marketing en ‘showbusiness’.

(Bron en verdere informatie: museum Tinguely, Bazel).