Het begin van Habsburg
12 april 2023
Het is moeilijk voor te stellen, maar zelfs het prestigieuze Huis Habsburg heeft een begin, in Zwitserland in het graafschap Aargau en in de zuidelijke Elzas in Frankrijk.
De eerste en belangrijkste bron van het huis Habsburg is overgeleverd via de Acta Murensia. Deze Acta is een chronologisch verslag van de stichting van het klooster van Muri (kanton Luzern) in het huidige Zwitserland rond 1160. Het oude bezit kan worden gereconstrueerd aan de hand van bronnen uit de 12e en 13e eeuw.
(Staatsarchiv Aargau, Aarau, AA/4947).
De Havichsberg of Habichtsburg (Habsburg), kasteel Wildegg, landgoederen ten noorden en noordwesten van Colmar en ten zuiden van de Elzas (in het bijzonder de kloosters Ottmarsheim en Murbach) in Breisgau en Kaiserstuhl in Baden, en bezittingen tussen het meer van Zug en het meer van Luzern behoorden ertoe.
Breisgau
De oorsprong uit de Merovingische, Karolingische of Lotharingse dynastie is een kwestie van speculatie. De Zwabische verwanten van de hertogen van Zähringen zijn belangrijk voor de latere rechtvaardiging van hun aanspraak als keizerlijke vorsten en koningen (vanaf 1273) van het Heilige Roomse Rijk.
De Zähringers oefenden hun macht uit in het zuidwestelijke deel van Zwaben, in Thurgau, Zürich, Aargau, Breisgau en de Elzas, alsmede in het Zwarte Woud tot aan de Neckar. Dit gebied valt grotendeels samen met de actieradius van de Habsburgers in de 11e en 12e eeuw.
Zwaben was een van de centrale landen van het rijk en het hart van de Staufer koningen, in wiens traditie de Habsburgers zich zagen. Naast afstamming uit een koninklijk geslacht (uiteraard ontbraken de mythische bewijzen van Romeinse en Trojaanse afstamming niet), was continuïteit belangrijk.
De Habsburgse pauw met de wapens van de gebieden van Habsburg, rond 1550. Kunsthistorisches Museum, Wien.
De Habsburgers komen in de eerste documenten voor in het kader van feodale verhoudingen. Militaire diensten en steun voor het beleid van de koning stonden hierbij centraal. Als compensatie en beloning voor hun diensten aan de Heilige Roomse Keizer kregen zij ambten en administratieve taken. De verbondenheid met het koningshuis van de Hohenstaufen loopt als een rode draad door de geschiedenis van de Habsburgers vanaf 1137 tot 1254.
De opmars van graaf tot koning begon met Rudolf IV van Habsburg (1218-1291), die in 1240 de erfenis van zijn vader opvolgde en in 1273 tot koning werd gekozen. Dan is Habsburg al een belangrijke dynastie in Zwitserland.
Rhäzuns
Tarasp
Veel plezier hebben de Habsburgers van hun aanwezigheid in Zwitserland niet gehad. Zelfs het koning- en keizerschap beschermde hun niet en na diverse grote nederlagen op het slagveld ( onder andere in 1315, 1386, 1415 en 1460) was het in 1499 definitief afgelopen met de politieke en militaire aanwezigheid, met als uitzondering invloed via abdijen en enkele verspreide bezittingen, onder andere het Fricktal (tot 1803, nadien kanton Aargau), Rhäzuns (1819), Tarasp (1803) en Unterengadin tot 1652 in kanton Graubünden.
(Bron: B. Meier, Ein Königshaus aus der Schweiz, Baden 2010).