Het Laténium en de Keltische cultuur
19 oktober 2023
In september 2023 is een belangrijke ontdekking gedaan in het meer van Neuchâtel. In de buurt van Grandson (kanton Vaud) is in het meer een eiken boomstamkano gevonden die zo’n 2500 jaar oud is en dateert uit de IJzertijd (900-100 v. Chr.). Keltische stammen bewoonden toen deze regio.
De praam is tussen 750 en 520 voor Christus gemaakt van een eikenhouten stam van ongeveer 12,30 meter lang en een meter breed. Dit type boot werd voornamelijk gebruikt voor het vervoer van goederen en mensen of voor de visserij. Het is een van de grootste prauwen die in Zwitserland is ontdekt.
De overkant van het meer met de Mont Vully en links daarvan La Tène
Keltische cultuur
Een visser ontdekte in 1857 bij de monding van de rivier Zihl (Thielle) in het meer bij La Tène de locatie van paaldorpwoningen en talrijke objecten uit de jonge ijzertijd (500-100 v. Chr.). Paaldorpwoningen en de Keltische cultuur en samenleving zijn vooral in Duitsland, Slovenië, Italië, Oostenrijk, Frankrijk en Zwitserland onderwerp van diverse (openlucht) musea, onderzoeksinstellingen en huidige opgravingen. Ruim 100 locaties zijn in 2011 geregistreerd door de UNESCO als werelderfgoed.
La Tène
Klimaatverandering en opwarming waren er toen ook al. Het peil van de meren Neuchâtel (Neuenburg), Biel (Bienne) en Murten (Morat) flucteerde de afgelopen millennia.
Deze meren (tegenwoordig ook de Driemerenregio, Drie-Seen-Region/Lac des Trois Lacs genoemd) stegen met enkele meters na 1 000 v. Chr. en de paaldorpwoningen werden verlaten. Vanwege de ligging onder water bleven het hout en de voorwerpen goed behouden.
De Keltische cultuur was al bekend, maar vooral uit een voorgaande periode. Zij strekte zich uit van Groot-Brittannië tot aan het huidige Oekraïne. Een van de duidingen van deze Europese Keltische cultuur is de Hallstatperiode (850-500 v. Chr.), vernoemd naar het plaatsje Hallstatt in Oostenrijk. De opzienbarende vondst in La Tène was de naamgever van de Latènecultuur (500-100 V. Chr.).
Auguste Bachelin (1830-1890), La Tène, 1878. Collectie Laténium
In de Driemerenregio heeft vooral de periode na de Juragewässerkorrektion van 1868-1891 het onderzoek in een stroomversnelling gebracht. Deze ‘correctie’ verlaagde het waterpeil van de meren met ongeveer drie meter. Steeds meer paaldorpwoningen en voorwerpen langs de meeroevers kwamen aan de oppervlakte.
De vondsten in La Tène werden al in 1874 op hun waarde geschat. Het in 1865 in Neuchâtel gestichte Internationale Kongress für Prähistorische Anthropologie und Archäologie/ Le Congrès international d’anthropologie et d’archéologie préhistoriques besloot dat jaar La Tène als duiding voor de Keltische cultuur van de jonge IJzertijd te kiezen, Hallstatt duidde dan op de voorgaande periode (850-500 v. Chr.).
Begin twintigste eeuw begonnen de door het kanton Neuchâtel.en de federale overheid georganiseerde en gefinanceerde opgravingen. De Société d’histoire et d’archéologie coördineerde deze activiteiten van 1907-1917 in La Tène.
Opgravingen 1907-1917. Collectie: Laténium
Laténium
Het museum en archeologisch park Laténium, tevens archeologisch onderzoeksinstituut van het kanton en het Instituut voor de prehistorie van de Universiteit (le musée et le parc d’archéologie Laténium, l’office cantonal d’archéologie et l’Institut de préhistoire de l’Université de Neuchâtel) herbergt sinds 7 september 2001 de vondsten en onderzoeksresultaten van La Tène in context van de Keltische cultuur en samenleving. Laténium is een samenvoeging van La Tène en museum.
Het complex ligt aan de oevers van het meer van Neuchâtel en geeft op locatie een indruk van de Keltische samenleving van ruim 2 500 jaar geleden in de regio en Europa.
De permanente tentoonstelling toont bovendien de voorafgaande en opvolgende tijdperken: de Neanderthalers (100 000-40 000 v.Chr.), het Magdalénien en het Mesolithicum (13 000-5 500 v.Chr.), het Neolithicum en de Bronstijd (5 500-800 v.Chr.), de IJzertijd (800-15 v.Chr.), de Romeinse periode (15 v.Chr.-476 n.Chr.) en de Vroege Middeleeuwen en de Renaissance (476-1 600).
De Gallo-Romeinse prauw van 20 meter lang is het grootste object van het museum. De replica op ware grootte van een onderwateropgraving illustreert de gebruikte opgravingsmethoden. In een mini-laboratorium maken bezoekers kennis met de conserveringstechnieken van nat hout.
Het park toont gebouwen, locaties en landschappen uit 15.000 jaar plaatselijke geschiedenis. De vele stukken die in het museum te zien zijn, worden in het park aangevuld met replica’s: een reconstructie van een paaldorpwoning uit de late bronstijd, een grafheuvel, een Gallo-Romeins binnenvaartschip en een Keltische houten brug. Er staan ook veel originele objecten in het park (onder andere een dolmen, menhir, waterput en waterleiding).
Reconstructie Keltische brug
Reconstructie Prauw
Reconstructie paaldorpwoning
Dolmen (hunebed), rond 3000 v. Chr., opgegraven in 1876 bij Auvernier/ Colombier aan de oevers van het meer. Een dolmen is ook gevonden in Laufen (Kanton Basel-Landschaft)
Reconstructie van de jacht
Menhir
In 1984 is op de locatie van het huidige Laténium bovendien een neolithisch dorp gevonden. Het dorp bestond uit zes huizen en een aantal kleinere gebouwen. Het werd rond 3 800 v. Chr. bewoond. De nieuwe houten palen die nu in de grond zijn verzonken, staan precies op de plek waar de prehistorische gebouwen stonden.
(Bron en verdere informatie: Laténium; Marc-Antoine Kaeser, La Tène, lieu de mémoire. Aux origines de l’archéologie celtique, Hauterive, 2022)
Reconstructie van bewoners van de regio in de loop der tijd
Maquette van een Keltisch oppidum
