Zestig jaar Regio Basiliensis en grensoverschrijdende samenwerking
30 oktober 2023
Zwitserland ligt niet alleen midden in Europa, maar is van oudsher cultureel, economisch, religieus, sociaal en op wetenschappelijk gebied nauw verweven met de haar omringende regio’s.
Maar liefst 15 van de 26 kantons van Zwitserland, de helft van de Zwitserse bevolking en twee van de drie grootste steden (Bazel en Genève) grenzen aan andere landen (Duitsland, Oostenrijk, Liechtenstein, Italië en Frankrijk). 70% van de bilaterale goederenhandel tussen de Europese Unie en Zwitserland heeft zijn oorsprong in deze regio.
373 000 mensen reizen dagelijks voor werk naar deze kantons, nog afgezien van honderdduizenden met een permanente werk- en verblijfsvergunning.
De grenskantons en bevolkingsdichtheid. Beeld: Regio Basiliensis
Regio Basiliensis heeft deze situatie onder de aandacht gebracht bij haar conferentie ‘Konferenz der Schweizer Grenzregionen’ op 20 oktober ter gelegenheid van haar zestigjarige bestaan.
Eeuwenoude relaties liggen ten grondslag aan de huidige regionale samenwerking en uitwisseling van kantons met deze regio’s in de omringende landen. De conferentie met ruim 230 aanwezigen uit kantons en gasten uit Duitsland, Liechtenstein, Oostenrijk, Italië en Frankrijk refereerde aan de afgelopen zestig jaar en blikte naar de toekomst.
Kantons
Ook tussen kantons bestaan soms grote verschillen in taal, cultuur, economie, fiscale systemen en onderwijs. Toch heeft zich in de loop der eeuwen en zeker na 1848 een succesvolle samenwerking, uitwisseling en modus vivendi ontwikkeld.
Regio’s
Met de buitenlandse regio’s is het proces eerder andersom geweest. Tot de vorming van de natiestaten in de negentiende eeuw waren samenwerking, uitwisseling en contacten vanzelfsprekend, bijvoorbeeld tussen Tessin, Wallis, Graubünden en (het Oostenrijkse) Lombardije en Zuidtirol, de noordelijke kantons met de Bodenseeregio, Oostenrijk, Zuid-Duitsland en Elzas, en de westelijke regio’s met Franse gebieden.
Europese Unie
Na 1815 veranderde dit radicaal met de wereldoorlogen tussen 1914 en 1945 als dieptepunten. De Europese samenwerking, die natuurlijk nooit helemaal was verdwenen, begon weer vaart te krijgen na de oprichting van de Europese Kolen- en Staalgemeenschap (1952) en de Europese Economische Gemeenschap (1957), mede dankzij de veiligheidsgarantie van de NAVO en de Marshallhulp van Amerika.
De democratische en sociale welvaartsstaten in Europese zijn het resultaat. De Europese Unie (1993) heeft een belangrijke rol gespeeld in deze ontwikkeling. De Europese Unie is in feite een proces van integratie, samenwerking en zelfs fusie op bepaalde gebieden (al noemen ze het zelf niet zo). Zoals iedere fusie heeft ook deze organisatie een wet van toe- en afnemende meeropbrengst naarmate ze groter wordt.
De politieke, staatkundige, fiscale, culturele en sociale verschillen tussen landen zijn soms dermate groot, dat ook de risico’s van geen, of nog kwalijker, slechte besluitvorming of compromissen steeds groter worden. Dit geldt, bijvoorbeeld, niet alleen voor wetenschappelijke projecten en onderzoek, migratie- of klimaatbeleid, maar ook voor democratie, rechtspraak, parlement en ‘regering’ (Europese Commissie).
Ook bestaan er nog steeds vele belemmeringen en verschillen tussen regio’s van landen, wat op zich al een duiding is van de complexiteit van samenwerking tussen landen op centraal Europees niveau.
Regio Basiliensis
Een federale op subsidiariteit gebaseerde organisatie biedt de beste garantie voor effectieve samenwerking tussen landen en functionerende democratie van de Europese Unie op lange termijn.
Niet alleen Zwitserland en haar 26 kantons zijn hiervan een voorbeeld, maar ook regionale projecten, zoals bijvoorbeeld Regio Basiliensis.
Op de conferentie kregen niet alleen succesverhalen van deze regionale samenwerking (onder andere met steun van het Interreg programma van de Europese Unie, nationale, regionale en kantonale overheden) aandacht, maar ook huidige knelpunten.
Op het hoogste politieke niveau zijn dat, uiteraard, de relatie tussen Zwitserland en de Europese Unie en inspraak van kantons in deze federale besluitvorming. Op microniveau zijn het echter de dagelijkse beslommeringen van het grensoverschrijdende woon- en werkverkeer, onderwijs, fiscaliteit, onderzoek, digitale netwerken, logistiek of, bijvoorbeeld, milieumaatregelen.
Conclusie
Het Hof van Justitie van de Europese Unie wordt wel eens ‘de motor van de Europese integratie’ genoemd (wat tot voorzichtigheid maant als niet gekozen instituut). Regio Basiliensis is als een van de oudste organisaties op haar gebied de voorloper, motor en inspirator van regionale samenwerking.
(Bron en verdere informatie: Regio Basiliensis)