Maggiadal, Centovalli en Onsernonedal
4 november 2023
De rivier Maggia stroomt tussen Ascona en Locarno de Lago Maggiore in. De rivier Melezza in het dal Centovalli komt bij Losone, een paar kilometer daarvoor, uit in de Maggia. De rivier is de naamgever van het district Maggia in kanton Tessin.
De rustige monding in het meer staat in schril contrast met het natuurgeweld een paar kilometer stroomopwaarts. Bij Ponte Brolla stort de Maggia zich al millennia door de kloof. Dit natuurgeweld heeft prachtige rotsformaties gevormd. Bij hoogwater stroomt net zoveel water door de rivier als in de Rijn bij Bazel!
De Maggia ontspringt in het massief Cristallina op ruim 2 400 meter hoogte in het noorden van het kanton, grenzend aan de kantons Wallis en Uri. Na diverse meren en dalen (onder andere Val Sambuco, Val Lavizarra en de Valle di Peccia) komen de rivieren Bavona in Val Bavona (bij Bisagno en Caverno) en Rovana (bij Cevio) uit in de Maggia.
Vanaf Bisagno heet de loop van de rivier tot Ascona het Maggiadal (Valmaggia). Het Maggiadal is het langste dal in de regio met diverse zijdalen. In deze bijdragen wordt in het kort aandacht besteed aan de dalen Maggiadal, Centovalli en Valle Onsernone.
Maggiadal
Bij Boschetto en Cevio zijn er drie belangrijke splitsingen. Een weg leidt naar Broglio, Prato-Sornico, Mogno, Peccia en Fusio in het Lavizzaradal. Peccia heeft de enige marmorgroeve van Zwitserland. Om deze reden is in Peccia het Centro Internationale di Sculptura (CIS) gevestigd. Mario Botta ontwierp in 1990 zijn beroemde kerk in Mogno.
Een andere weg leidt via het dorp Cerentino naar het Walserdorp Bosco Gurin. De derde weg gaat via Brisagno richting San Cristallina.
Vanaf Cevio stroomt de Maggia langs de dorpen Someo, Riveo, Giumalio en Coglio richting Maggia. Vanaf Coglio tot aan Maggia heeft het landschap in het natuurpark bij het dorp Lodano veel weg van een (Nederlands) rivierenlandschap met uiterwaarden en grazende koeien. De beukenbossen van Lodano zijn door UNESCO erkend als werelderfgoed.
Lodano
Het dorp Maggia heeft een van de langste en in ieder geval de modernste hangbrug van Tessin en een middeleeuws centrum. De dorpen Mogheno, Aurigeno, Gordevio en Avegno en Ponte Brolla zijn de belangrijkste dorpen langs de Maggia voor de komst van de Mezella bij Losone.
Maggia
Centovalli
De Zwitserse kant van het dal Centovalli loopt vanaf Tegna tot Camedo, de grens met Italië. Vanaf Camedo loopt de weg naar Domoddosola om uiteindelijk bij Gondo en de Simplonpas (kanton Wallis) Zwitserland weer te bereiken.
Het Centovalli is sinds enkele jaren de naam van de gemeente, die een fusie is van de dorpen in het dal. Het dal stond tot 1945 bekend als schoorsteenvegervallei. Tegenwoordig is het onder andere bekend vanwege haar kastanjebomen. In de herfst ligt er inderdaad een tapijt van kastanjes.
Tegna
Verscio Theater Dimitri
De vallei is echter ook de locatie van het wereldberoemde Dimitritheater in Verscio, de langste kerktoren van Tessin, het museum Centovalli e Pedemonte en het door Hans Flüh gestichte museum in Intragna, de oude Romeinse weg en de ponto romano over de woeste Melezza, het paleis van Tondü en het eeuwenoude molenpark in Lionza en diverse authentieke dorpen, onder andere Tegna, Cavigliano, Rasa, Corcapolo, Verdasio, Palagnedra, Borgnone en Lionza, vlak voor de grens met Italie bij Camedo.
De Romeinse weg en de Ponte romano
Vlak voor de grensplaats Camedo ligt het dorp Lionza, niet alleen de locatie van Palazzo Tondü, maar ook van het (middeleeuwse) molenpark (Parco dei mulini).
Lionza, Parco dei mulini
De oude handelsweg (Via del mercato) in het dal liep van Locarno, via Intragna naar Camedo en vandaar naar Domodossola in Italië en bij Gondo weer naar Zwitserland en de Simplonpas.
Via del mercato
Camedo
Het Onsernonedal (Valle Onsernone)
Het dal loopt parallel aan de Centovalli en heeft haar eigen bijzonderheden. De dichte beboste steile berghellingen, de gehuchten, de beekjes en watervallen zijn het decor van een sprookjesachtige sfeer met Spruga als onbetwist hoogtepunt.
Maggiadal
Mogheno
Coglio
Giumalio
Aurigeno
Centovalli
De Mezella
De gids Stefan Früh voor zijn kleine museum, naast het museum Centovalli e Pedemonte
Intragna
Golino
Borgnone
Lionza
