Aarau of het ontstaan van een hoofdstad
7 maart 2024
De stad Aarau (kanton Aargau) ontleent haar naam aan de rivier de Aare, de grootste toeleverancier van de Rijn. Een paar kilometer verderop stroomt de Aare bij het Zwitserse Koblenz in de Rijn en vervolgt zo haar weg naar Rotterdam.
De Aare en de Waterkrachtcentrale bij Aarau
Aarau is niet zomaar een stad, maar de hoofdstad van kanton Aargau. De Kelten, noch de Romeinen, de Habsburgers of de inwoners van Aarau hadden deze status tot 1798 in gedachten.
Vanwege de ligging aan de Aare was deze streek in de Keltische en Romeinse tijd al bewoond. De graven van Kyburg stichtten de plaats rond 1250. Het kasteel, de molen en de oude stadsmuren- en torens stammen ook uit deze tijd.
De middeleeuwse molen en kasteel
Koning Rudolf I van Habsburg (1218-1291) verwierf de plaats in 1273 en verleende haar in 1283 het stadsrecht. In 1415 veroverden Bern en Solothurn echter een groot deel van Aargau (alleen het Fricktal bleef tot 1803 Habsburgs bezit). Aarau wordt dan door Bern bestuurd als Untertanengebiet (met een relatief grote autonomie).
Aarau was tot 1415 gebied van Habsburg. Overal in de stad zijn de Habsburgse dubbele adelaar én het wapen van Bern te zien
Tijdens de Reformatie kozen de burgers met een kleine meerderheid voor het Protestante geloof en vanaf 1531 vond de bijeenkomst (Tagsatzung) van de vertegenwoordigers van de gereformeerde kantons regelmatig in Aarau plaats. Baden bleef echter de belangrijkste plaats voor de Tagsatzung van alle (katholieke en protestante) kantons, hoewel de religieuze (en andere) verdeeldheid de effectiviteit belemmerde.
De Franse invasie van 1798 maakte in maart een einde aan bijna vier eeuwen heerschappij van Bern. De Franse revolutionaire idealen vonden ook in Aarau een enthousiast gehoor en op 12 april wordt vanaf het stadhuis de door de Franse bezetter opgelegde Helvetische Republiek (1798-1803) uitgeroepen. Het parlement van deze eenheidsstaat zetelde in het stadhuis, de regering (het directorium) in het Haus zum Schlossgarten.
Aarau is dan feitelijk de eerste hoofdstad van Zwitserland. Deze status is van korte duur. De infrastructuur ontbreekt en vanaf september 1798 is Luzern de nieuwe hoofdstad van de Helvetische Republiek en de zetel van het parlement en het directorium.
De revolutionaire idealen van 1798 maakten echter ook in Aarau al snel plaats voor de realiteit van een Frans bezetting en een ongewenste eenheidsstaat. Overal in deze republiek ontstonden (gewapende) opstanden en Napoleon intervenieerde in 1803 persoonlijk. Hij ontbond de Helvetische Republiek en herstelde door de Acte de Médiation (Mediationsakte) de oude confederatie van kantons met de creatie van zes nieuwe kantons, waaronder kanton Aargau (inclusief het Fricktal).
Aarau wordt de hoofdstad van het nieuwe kanton. Evenals andere hoofdplaatsen van kantons, feitelijk dorpen, bijvoorbeeld in de kantons Schwyz, Glarus, de beide Appenzeller, Obwalden en Nidwalden, is ook Aarau een metropool op microniveau, zoals Bazel, de hoofdstad van kanton Basel-Stadt, een kosmopolitische multiculturele wereldstad is met het levensritme van een dorp.
Bron en verdere informatie: A. Lüthi, Aarau, Historisches Lexikon der Schweiz, 25.11.2016; Gemeinde Aarau)
Impressies van Aarau
