Biel/Bienne (kanton Bern) is de enige stad in Zwitserland die in de ware zin des woords tweetalig is. De weg naar tweetaligheid is lang: van de romanisering en het Gallo-Romeins van de van oorsprong Keltische streek en de wisselende overheersing van de Duitse of Franse taal.
Auteur: Marco Zanoli, Wikipedia
Franstalige en Duitse culturen vermengen zich hier. Het wordt beschouwd als de tweetalige stad bij uitstek van Zwitserland. Maar de weg naar tweetaligheid was lang: van de romanisering en de Gallo-Romeinse cultuur van het oorspronkelijk Keltische gebied en de overheersing van de Duitse taal tot 1950.
De Kelten, Romeinen en Alemannen en Seeland
Het taallandschap van de regio Seeland en Biel (kanton Bern) is gevormd door de inlijving van het huidige Mittelland in het Romeinse Rijk rond 15-13 v. Chr. Als onderdeel van de nieuwe Gallo-Romeinse cultuur sprak de plaatselijke bevolking al snel ook (vulgair) Latijn. In de loop der tijd ontwikkelden zich Romaanse dialecten, waaruit verschillende dialecten van het huidige Franstalige deel van Zwitserland ontstonden, het patois.
De verspreiding van de Duitse taal door de Alemannen, die zich vanaf het einde van de 6e eeuw in het Mittelland vestigden, was bepalend. De Romaanse dialecten werden teruggedrongen en het Alemannisch bereikte de Aare aan het einde van de 8e eeuw.
Tussen de 9e en de 13e eeuw werd eerst de regio ten zuiden van het Bielersee en later ook die aan de noordelijke oever overwegend Duitstalig. Er was geen duidelijke taalgrens. De huidige Frans-Duitse taalgrens in het Drie Merengebied is uiteindelijk in de 18e eeuw geconsolideerd.
Johann Rudolf Weiss (1846-1939), Biel, 1919. Collectie: Neues Museum Biel
Biel
Meer dan 700 jaar lang was Duits de enige officiële taal in Biel, maar de elite van Biel onderhield nauwe banden met Franstalige gebieden en al in de middeleeuwen was Frans te horen in huizen, ambachtswerkplaatsen en het stadhuis. Biel werd al vroeg een laboratorium van tweetaligheid.
Neues Museum Biel
De Horlogeindustrie
In de 19e eeuw leidde de bloei van de horloge-industrie tot een enorme immigratie uit de Franstalige Jura. Dit verandert het taallandschap van Biel fundamenteel. Arbeidsimmigratie is altijd een van de belangrijkste redenen voor taalverandering. Wat Biel uniek maakt, is de politieke wil om het Frans op te waarderen, en in 1950 wordt het Frans een gelijkwaardige tweede officiële taal en wordt Biel officieel tweetalig.
Pas in 1950 heeft Biel gekozen voor de formele status van tweetaligheid. Duits en Frans zijn echter niet de enige talen die in Biel worden gesproken. Naast meer dan 50 andere talen schept ook leefruimte identiteit. Gebouwen, parken, pleinen en ontmoetingsplaatsen creëren vertrouwdheid en een thuisgevoel voor de inwoners van de stad.
De tentoonstelling “Biel en de Röstigraben” onderzoekt de vraag hoe de verschillende culturen in de stad samenleven, waar ze elkaar ontmoeten en hoe ze communiceren. Het laat zien dat de eeuwenoude meertaligheid altijd aandacht eist om wederzijds begrip te vinden.
(Bron en verdere informatie: Neues Museum Biel/Nouveau Musée Bienne).
