De Sonderbundskrieg van 1847 is een bekend historisch feit. Wie kent echter nog de militaire confrontatie tussen ‘die Alte Schweiz’ en ‘die Junge Schweiz’ op 21 mei 1844 bij de brug van Trient (le pont du Trient) bij Vernayaz in (Unter) Wallis ? Toch was deze veldslag met ongeveer 60 doden een generale repetitie van de Sonderbundskrieg van november 1847.
De kloof en de brug van Trient in 1844 © Archives et médiathèque Sion
Op nationaal niveau wilden de radicaal-liberalen een hervorming van de constitutie van 1815. Deze hervorming van 1830 staat bekend als het Rossi-Plan. De term ‘die Junge Schweiz/la Jeune Suisse’ is afgeleid van ‘la Giovine Italia’ van Joseph Mazzini (1805-1872), een Italiaanse advocaat, die de eenheid van Italië op het oog had.
Hij stichtte in 1834 in Bern in exil ook de beweging ‘das Junge Europa/la Jeune Europe’, met als motto ‘Das Junge Europa wird sich gegen das alte Europa der Könige durchsetzen’.
Die Junge Schweiz verenigde een groep radicaal-liberalen, maar niet alle. Die Junge Schweiz in Wallis wilde, in grote lijnen, een sterkere nationale regering ten koste van de macht van de kantons, scheiding van kerk en staat, afschaffing censuur, verenigingsvrijheid, een versterking van de rechten van burgers, meer democratie en een vrije vestiging voor nieuwkomers, ook van protestanten in het katholieke kanton. De eeuwenoude dominantie van Oberwallis ten koste van Unterwallis speelde echter ook een rol.
Maurice Barman (1808-1878), leider van de Jeune Suisse/ Junge Schweiz en een belangrijke politicus uit en voor Bas-Valais/Unterwallis. Foto: Wikipedia
De katholiek-conservatieven en vooral de zeven Zenden van Oberwallis wilden de oude situatie (het ancien régime) en (katholieke) privileges juist handhaven. De bisschop van Sitten was de drijvende kracht achter deze beweging.
De Landrat, de regering van het kanton, waarin vertegenwoordigers van Unterwallis (met twee leden) en Oberwallis (met drie leden) zaten, was verdeeld. Op nationaal niveau namen in 1930 11 kantons (feitelijk 10.5) de Rossi-hervorming geheel of gedeeltelijk over. Dit proces is bekend onder de naam Regeneration. In Wallis veranderde er echter weinig tot niets.
Vanaf 1830 tot 1839 kregen de radicaal-liberalen en daaronder ook de Junge Schweiz steeds meer invloed en steun. Voor het eerst botsten de liberalen en conservatieven niet alleen verbaal: op 11 april 1833 was er een schermutseling uit bij de Bâtiaz-brug in Martigny. De gebeurtenis gaat de geschiedenis in als de “bastonade”, of “schermutseling” van Martigny, waarbij overigens nog geen doden te betreuren waren.
Die Bâtiaz-Brücke
De polarisatie en escalatie waren zodanig dat de Tagsatzung (het nationale parlement met vertegenwoordigers van de kantons) bemiddelde. Dit leidde uiteindelijk in 1839 tot veranderingen in de grondwet. De katholiek-conservatieven verweerden zich echter en stichtten de beweging ‘die Alte Schweiz’, onder leiding van de bisschop van Sitten en gesteund door de zeven Zenden van Oberwallis.
De zes Zenden van Unterwallis steunden de radicaal-liberalen en ook de Junge Schweiz. Een splitsing van het kanton werd een reële mogelijkheid en de toestand werd steeds grimmiger met gewelddadigheden, doden en gewonden.
De kloof en de brug van Trient in 2024
De radicalisering ging verder en beide bewegingen stelden een troepenmacht samen. Na vele kleine schermutselingen kwam het op 21 mei 1844 tot de slag bij de brug van Trient. De katholieke-conservatieve winnaars traden vervolgens in 1845 toe tot de Sonderbund.
In politiek opzicht zijn de gebeurtenissen in Wallis tussen 1830 en 1844 een voorloper op de Sonderbundskrieg van 1847 (met inachtneming van de specifieke gevoeligheden, historische ontwikkeling en lokale verschillen in dit kanton).
Ook het referendum van 3 maart 2024 staat niet los van deze historie en de relatie Unterwallis en Oberwallis. Wellicht is een vergelijking met België zo gek nog niet.
De Franstaligen waren tot de Eerste Wereldoorlog cultureel, politiek en economisch dominant, de Nederlands- (of Vlaams)taligen, waren, hoewel in de meerderheid, de onderliggende partij. Na 1945 veranderde dit en heeft de Vlaamstalige meerderheid in diverse opzichten de overhand.
Het overwegend Duitstalige Oberwallis (nu ongeveer 80 000 inwoners) vreest nu voor zijn positie, zoals het Franstalige Unterwallis (nu ongeveer 270 000 inwoners) dat tot 1798 deed. Deze gevoeligheden zijn al eeuwenoud, maar nog steeds (latent) aanwezig.
(Bron: Walliser Boten/ Le Nouvelliste; Vallée du Trient)
Vernayaz, de Trient
