Auteur: Maarten Koning

De Wettsteinbrücke en haar bewaker

De Wettsteinbrücke, vernoemd naar een Burgemeester van Bazel (Johann Rudolf Wettstein 1594-1666), is op 7 juni 1879 in gebruik genomen.

De snelle groei van handel en bevolking van Grossbasel en Kleinbasel maakte een tweede brug over de Rijn noodzakelijk.

De Mittlere Brücke was veel te klein geworden. Het toegenomen autoverkeer en de aanleg van een trambaan leidde in 1939 tot een eerste verbreding van de brug.

Dit maakte echter wel slachtoffers: de vier Basilisken die de toegang aan beide kanten van de Rijn bewaakten, hadden geen plaats meer.

Fasnacht 2023

Het leidde tot een diaspora van Basilisken. Een Basilisk kwam terecht in dierpark Lange Erlen in Bazel, de tweede in Bazel op een binnenplaats en een derde bevindt zich in het dorp Meggen aan het Vierwoudstedenmeer (Vierwaldstättersee).

De vierde Basilisk heeft ook omzwervingen gemaakt, maar bewaakt sinds de renovatie en tweede verbreding van de brug in 1996 weer de Rijnoever van Grossbasel.

De Basilisk van Bazel

Bazel is niet alleen een stad met honderden waterbronnen, het is ook een stad van de Basilisk. De Basilisk is een mythologisch wezen uit de Griekse oudheid, half haan, half slang.

Dit wezen kon met zijn blik doden en wie in zijn voetsporen trad verschroeide. De enige bescherming voor de mens was dit wezen een spiegel voor te houden, waardoor hij ter plekke dood neerviel of hem buiten het zonlicht te houden, de enige tijd van de dag waar zijn krachten werkten.

In de stad zijn deze wezens als houders van het stadswapen en bewakers van bruggen en waterbronnen aan te treffen.

Een opmerkelijke verschijning zijn de Basilisk-bronnen, die in 1884 door Wilhelm Bubeck (1851-1890) werden ontworpen.

Het stadswapen in brons en zelfs een drinkbakje voor honden (!) aan de voet van de sokkel zijn de kenmerken. Het bronwater komt uit de muil van het wezen. Er zijn er 39 gemaakt, tegenwoordig zijn er nog 28 over. Ze staan verspreid over de stad, onder andere ook langs de Rijnoever.

(Bron en verdere informatie: www.brunnenfuehrer.ch).

Rottweil en de Eidgenossenschaft

De oude Romeinse stad Arae Flaviae, het huidige Rottweil, heeft al sinds 1519 een bondgenootschap met de Eidgenossenschaft van dertien Orte (of kantons). Sinds 1463 had Rottweil al de status van geallieerde of  zugewandter Ort.

Naast Mülhouse is Rottweil de einige stad met deze status die in 2020 geen deel uitmaakt van het moderne Zwitserland, zoals dat in feite in en na de Franse periode 1798-1803 en juridisch met de nieuwe Grondwet in 1848 gestalte kreeg.

In 1519 ratificeerden twaalf van de dertien Orte het eeuwige verbond (Der Ewige Bund) met Rottweil: Zürich, Bern, Luzern, Uri, Schwyz, Unterwalden, Zug, Glarus, Freiburg, Solothurn, Schaffhausen en Appenzell.

Fremde Richter

Alleen Basel ondertekende niet, al werd de stad wel genoemd in het verdrag. De reden is nog steeds actueel: vanwege het in Rottweil zetelende Hofgericht van de keizer. Met andere woorden, de handelsstad Basel was voorzichtig in verband met de jurisdictie van fremde Richter.

Ook in de Schwabenkrieg of Schweizerkrieg van 1499 speelde dit al een belangrijke rol en ook bij het verdrag van Westfalen in 1648 komt dit weer naar voren.

Soevereiniteit en juriisdictie zijn nauw verweven, zoals ook de huidige Brexit weer eens aantoont.

Eeuwige Trouw

De bondgenoten zwoeren eeuwige trüw, liebe und fründtschafft. Inderdaad is het eeuwige verdrag nooit opgezegd en heeft Rottweil de Eidgenossen bijgestaan in 1476 (succesvol in slag bij Murten (Morat) tegen de Hertog van Bourgondie en in 1515 minder succesvol in de slag bij Marignano tegen de Franse Koning en zijn bondgenoten).

De Eidgenossenschaft is anderzijds Rottweil te hulp geschoten na de twee wereldoorlogen van de vorige eeuw.

Helemaal rimpelloos was de relatie overigens ook niet. Ook hier was de Reformatie en de invloedssfeer van de katholieke Habsburgse monarchie de oorzaak.

Toen Rottweil in de periode 1802-1815 (tegen haar zin en onvrijwillig) bij het hertogdom Württemberg werd gevoegd, was ze feitelijk haar status van bondgenoot kwijt.

Juridisch is het eeuwige bondgenootschap echter nooit opgezegd De Schwäbische Eidgenossen herdenken en koesteren nog steeds de banden met de oude Orte, zoals de Orte of kantons goede banden met Rottweil onderhouden.

De stad Brugg (kanton Aargau) sloot in 1913 zelfs een van de eerste internationale stedenbanden.

Deze relatie heeft een geschiedenis die teruggaat tot het Romeinse Rijk, toen vanuit Vindonissa (het huidige Windisch, vlakbij Brugg) de stap werd gezet om Arae Flaviae te stichten.

Brugg was overigens geen Ort of partij bij de verdragen in 1463 en 1519 en was zelfs een Untertanengebiet, bestuurd door de Orte.