Op 1 juni 2016 is met de nodige feestelijkheden de nieuwe spoorwegtunnel door de St. Gotthard in gebruik genomen.
De tunnel van 57 kilometer verbindt Noord-Italië direct met het Roergebied en Rotterdam als een doorgaande route.
Het project van ongeveer 12 miljard Zwitserse Franken is een jaar voor de oplevertijd gereed en is het sluitstuk van een tunnelcomplex dat in 1882 de eerste doorgang tot stand zag komen.
Sinds 1230 is de pas over St. Gotthard (2106 meter) begaanbaar voor kooplieden, pelgrims, reizigers en andere reizigers. De postkoets of diligence was eeuwenlang het transportmiddel bij uitstek voor het personenvervoer. Het transport met muildieren was voor vrachtvervoer het meest gebruikte vervoermiddel.
In 1895 passeerde de eerste auto via deze route de berg. Daarvoor was in 1830 de vernieuwde weg gereedgekomen die Flüelen direct met Chiasso en Como verbond.
In 1869 sloot Zwitserland het Gotthardverdrag met Duitsland en Italië in verband met de bouw van de spoorwegtunnel, destijds een revolutionair plan. In 1882 reden de eerste treinen door de tunnel.
In 1960 besloot de federale regering, (der Bund/la Fédération) tot het aanleggen van een autotunnel. De werkzaamheden begonnen in 1970. De tunnel ging in 1980 open voor het autoverkeer.
In 1990 werd besloten tot het aanleggen van een nieuwe spoorwegtunnel. In 1992 werd de aanleg in een referendum goedgekeurd, waarna in 1999 de bouwwerkzaamheden begonnen.
Deze tunnel is een nieuwe, snelle verbindingsweg voor het vracht- en personenverkeer, zeker als de verbindingswegen in Italië en Duitsland te zijner tijd (jaren na de internationale afspraken) worden afgerond.
Hoewel de bevolking in het referendum van 20 februari 1994 eiste dat het vrachtverkeer op treinen door Zwitserland via de tunnel vervoerd moest worden vanwege het milieu en drukte op de toegangswegen, heeft de EU dit om onbegrijpelijke redenen geblokkeerd. Ook de nieuwe spoorwegtunnel biedt alle faciliteiten om de grote milieubelasting en drukte op de wegen te verminderen.
Deze houding van de EU verbaast echter niet. Deze organisatie rijdt en vliegt maandelijks tussen Straatsburg en Brussel met duizenden (vracht) auto’s en vliegtuigen omdat ze het niet eens wordt over de vestigingsplaats van het Europees Parlement.
Daarnaast verbindt deze tunnel ook Duits-, Romaans- en Italiaanstalig Zwitserland en symboliseert deze overwinning op graniet en rots de Zwitserse eenheid.
De St. Gotthard speelde ook een belangrijke rol in het voortbestaan van de confederatie ten tijde van de Franse bezetting. Na het mislukte experiment van de Helvetische eenheidsrepubliek (1798-1803) riep Napoleon de Confederatie van soevereine kantons weer in het leven door de Akte van Meditatie (Meditationsakte/ acte de Méditation) van 1803.
De reden, aldus Napoleon, was het grote strategische belang van de St. Gotthard. De (formeel) neutrale confederatie (onder Franse gezag) garandeerde het Europese machtsevenwicht, dat wil zeggen mogelijke invasies van Habsburg, Pruissen en Rusland. Frankrijk controleerde bovendien alle andere passen in Zwitserland.
Bij het Congres van Wenen (1814-1815) speelden deze overwegingen bij de erkenning van Zwitserland als een neutrale onafhankelijke staat een belangrijke rol.
Voor Zwitserland is deze berg en zijn pas uit militair oogpunt altijd belangrijk geweest. In 1887 begon de bouw van een grote vesting, het fort Airolo. Tegen het einde van de negentiende eeuw werd de citadel Andermatt gebouwd.
In de Tweede Wereldoorlog speelden deze stellingen een prominente rol in het defensiesysteem, (het zogenaamde réduit national, Schweizer Reduit) tegen een mogelijke Duitse en/of Italiaanse invasie.
Tegenwoordig zijn de Gotthard en de auto- en spoorwegtunnels nog altijd een cruciale noord-zuid verbinding.
