Na de Franse revolutionaire en Napoleontische oorlogen (1792-1815) en het Congres van Wenen (1814-1815) kende het Europese continent tot 1870/1871 (Frans-Pruisische oorlog) geen conflicten tussen de grote mogendheden, afgezien van de Krimoorlog (1856-1859).
De oorlog en de uitroeping van het Duitse Keizerrijk in 1871 waren de voedingsbodem voor de Eerste Wereldoorlog, die op 1 augustus 1914 begon. Het was een zomer van grote misstappen, politieke miscalculaties en oorlogseuforie.
Jarenlang hadden de grote mogendheden (Frankrijk, Rusland, Duitsland, Engeland, Oostenrijk-Hongarije) zich herbewapend en aangenomen dat een oorlog uiteindelijk onvermijdelijk was.
Frankrijk was belust op revanche voor het debacle in 1871 en het verlies van Elzas en Lotharingen, Duitsland had koloniale en Europese ambities, de Oostenrijks-Hongaarse Dubbelmonarchie was een etnisch kruitvat en Rusland zonk steeds dieper weg in zijn autocratische staatsbestel. En Engeland, Engeland keek niet naar het continent, maar naar de oceanen.
Oorlog werd bovendien aanvaard als een avontuur, een geneesmiddel om oude rekeningen te vereffenden. De legers werden geleid door generaals uit de negentiende eeuw, terwijl de wapens waren gemaakt voor massavernietiging. Europa marcheerde “verenigd” de ramp tegemoet. De overgrote meerderheid van de elites en het volk was enthousiast over de oorlog.
Er waren in ieder land uitzonderingen, maar het collectieve enthousiasme en de nationale inzet van geleerden, kunstenaars en schrijvers was verbazingwekkend.
De Eerste Wereldoorlog bracht de ineenstorting van wereldrijken en drie keizerrijken (Rusland, Habsburg, Turkije) en de geboorte van nieuwe staten in Oost-Europa. Hij was echter ook het begin van communisme en het nationaal socialisme en de kiem van de Tweede Wereldoorlog.
Niet-Europeanen, bijvoorbeeld Chr. Clark, De Slaapwandelaars, hoe Europa de Eerste Wereldoorlog in trok (The Sleepwalkers: How Europe Went to War in 1914, Londen 2012) analyseren de oorzaken van deze Europese inschattingsfouten zeer nauwkeurig.
Ook het Neutrale Zwitserland ondervond (in) direct de gevolgen van dit conflict. De website www.14-18.ch biedt relevante informatie, analyses en feiten, gerangschikt naar thema.
Een ander initiatief komt van de De vereniging Zwitserland in de Eerste Wereldoorlog (La Suisse dans la Première Guerre mondiale/Die Schweiz im Ersten Weltkrieg), opgericht ter gelegenheid van de honderdste verjaardag van de Eerste Wereldoorlog in 1914.
Zij stelt zich tot doel de geschiedenis van Zwitserland in deze periode te analyseren en begrijpelijk te maken voor een breed publiek. De oorlog heeft ook het neutrale Zwitserland immers sterk beïnvloed en veranderd. Toch is deze tijd bij veel Zwitsers, laat staan haar directe buurlanden onbekend.
De spanningen tussen de sociale klassen, tussen Frans- en Duitstalig Zwitserland, tussen arbeiders en boeren, officieren en soldaten namen tijdens de vier oorlogsjaren sterk toe.
Ze bereikten hun hoogtepunt (of dieptepunt) in de algemene staking van november 1918. In deze periode riep in Nederland Pieter Jelles Troelstra (1860-1930) op 12 november op tot de grote revolutie. Ook tevergeefs.
De website van de Vereniging toont deze groeiende spanningen niet alleen in thematische hoofdstukken – economie, maatschappij, leger en politiek – maar ook door visuele scenografie.
Honderden foto’s, documenten, films en objecten vertellen het verhaal van een Zwitserland dat weliswaar gespaard is gebleven van oorlogsgeweld, maar grote politieke, economische en sociale uitdagingen ondervond.
(Meer informatie:www.14-18.ch; www.grandeguerre.ch).
