Franstalig Zwitserland tussen het jaar 350 en 1000

13 januari 2022

Deze periode van de middeleeuwen is van cruciaal belang geweest voor de vorming van Westelijk Europa en Zwitserland in het bijzonder.

Het vertrek van de Romeinen in een langzaam proces in de vierde en vijfde eeuw betekende niet meteen het einde van hun taal en cultuur. Integendeel, de bewoners van het grondgebied van het huidige Zwitserland waren geheel of in sterke mate geromaniseerd. De Keltische taal en cultuur was vervangen door de Gallo-Romeinse cultuur.

De nieuwe heersers op dit grondgebied waren de Bourgondiërs (443-534) en vervolgens de Franken (534-888) in het westelijk deel van Zwitserland en de Alemannen in het centrale- en oostelijke deel.

Het westelijke deel, grofweg het gebied van de huidige Romandie (de kantons Neuchâtel, Vaud, Fribourg, Genève, Valais, Jura), oriënteerde zich op de ontwikkeling van het huidige Frans, het overige deel legde in een proces van eeuwen de basis van het huidige Duits.

Rond het jaar 1000 veranderden de Duits-Franse taalgrenzen in Zwitserland niet wezenlijk meer. Speciale gevallen zijn de Reto-Romaanse taal (of haar vijf huidige dialecten) en de Walser dialecten in Graubünden.

De jaren 350-1000 kenmerkten zich verder door de introductie van het Christendom en de stichting van bisdommen in Lausanne, Genève, Chur, Sion en kloosters in onder andere Romanmôtier, Baulmes, Grandval-Môtier, Payerne en St. Maurice, de introductie van de feodaliteit en de culturele verworvenheden van de Karolingers in de achtste en negende eeuw (onder andere de minuscuul, het begin van het huidige westerse lettertype, onderwijs en onderzoek (in de kloosters) en de administratieve en politieke organisatie van het Karolingische Rijk ).

Het verdrag van Verdun (843) was niet alleen het begin van het huidige Duitsland en Frankrijk (achteraf gezien), maar ook van eeuwenoude twisten tussen beide landen en de latere Zwitserse Confederatie (Elzas, Baden-Württemberg en hun Zugewandte Orte onder andere Muhlhouse, Straatsburg, Rottweil), Noord- Italiaanse gebieden).

Het boek is de catalogus van de tentoonstelling (Aux sources du Moyen Âge. Des temps obscurs ?) van het historische museum in Sion (Musée du Histoire) en het kantonale museum voor Archeologie en historie in Lausanne (Musée cantonal d’archéologie et d’histoire)

Het beschrijft chronologisch aan de hand van vele illustraties de nieuwe politieke, religieuze, economische, sociale, culturele en taalkundige veranderingen in deze jaren in Franstalig Zwitserland en plaatst ze in het perspectief van de ontwikkeling van de overige gebieden van Zwitserland in dit tijdvak.

Steiner, J. Favrod (Réd), Aux sources du Moyen Âge. Entre Alpes et Jura de 350 à l’an 1000 (Gollion, 2019).