Bazel, Fasnacht en Zwitserland
8 maart 2022
De Fasnacht van Bazel, dit jaar van 7 tot en met 9 maart, is sinds 2017 UNESCO-werelderfgoed. Wat maakt een dergelijk evenement tot een erfgoed en waarin onderscheidt het zich van soortgelijke eeuwenoude tradities ?
Fasnacht
De Franse vertaling voor Fasnacht is ‘le carneval’. In andere landen, bijvoorbeeld Nederland en Duitsland, is dit evenement verbonden met de katholieke kalender van het begin de vastentijd van veertig dagen tot aan Pasen.
Bazel onderscheidt zich al op dit punt: de Fasnacht vindt een week later plaats. Dat heeft het protestante Bazel in 1529 besloten. In het katholieke Luzern en andere plaatsen vindt de Fasnacht volgens de katholieke kalender plaats.
De traditie van de Basler Fasnacht gaat terug tot de veertiende eeuw en is dan nog nauw verbonden met de vastentijd in combinatie met de presentatie van de wapens door de schutterij. Zij marcheerde door de stad in de vroege morgen begeleid door marsmuziek.
De huidige gedaante en activiteiten van de Fasnacht ontwikkelden zich met name vanaf de Eerste Wereldoorlog tot wat ze tegenwoordig is. De website van het Fasnacht-Comité biedt een goed gedocumenteerd overzicht (www.fasnachts-comite.ch).
Bazel
Bazel heeft historisch en cultureel een bijzondere plaats in de Zwitserse Confederatie, waarvan de stad in 1501 als kanton lid werd.
Het kanton Basel-Stadt (voortgekomen uit de afsplitsing van Basel-Landschaft in 1833) is een drielandenpunt. Het heeft tot 1501 een neutrale positie ingenomen in de conflicten tussen de Eidgenossenschaft of de Zwitserse Confederatie van kantons en Habsburg en haar bondgenoten.
De nederlaag van Habsburg in de Swabenkrieg en de vrede van Bazel in 1499 effenden het pad voor toetreding. De oriëntering van Bazel is echter economisch altijd meer gericht geweest op de Franse én Duitse regio’s dan op de binnenlanden van de Confederatie. De huidige Vereniging Regio Basiliensis (www.regbas.ch) is een voorbeeld van deze nauwe samenwerking.
Werelderfgoed
Wat maakt deze Fasnacht, dit carnaval, nu echter zo bijzonder om in aanmerking te komen voor de status van werelderfgoed ? Het is met name de combinatie van de muzikale omlijsting, de veelal fantastische kostuums, de creativiteit en humor van de Laternen, het Fasnacht cabaret (de Schnitzelbängg), de theatervoorstellngen, de betrokkenheid van honderden formeel geregistreerde cliques (verenigingen van Fasnacht) met tienduizenden muzikaal geschoolde leden en talloze informele gezelschappen.
Wat echter vooral indruk maakt is de beleving van dit evenement. Naar schatting bezoeken ongeveer 200 000 mensen en inwoners van de stad de Fasnacht, tienduizenden deelnemers marcheren met hun piccolo’s, tamboerijnen en blaasinstrumenten drie dagen door de stad, vanaf de maandag om 04.00 (de Morgestraich) tot donderdagmorgen 04.00.
De Fasnacht heeft het karakter van een feestelijke processie en een (veelal, niet altijd hoogstaand) muzikaal feest van blaasinstrumenten (de Guggen), piccolo’s en tamboerijnen.
De ingetogen sfeer, het respect voor elkaar en de andere cliques die elkaar regelmatig kruisen in de overvolle steegjes, mogelijk gemaakt door de interne organisatie, de geoefendheid en discipline van de cliques, de afwezigheid van lolbroekerij en drankgelagen op de openbare straat, de ironie en de milde satire en vooral de betrokkenheid van de burgers.
Bazel, Fasnacht en Zwitserland
Bazel en haar Fasnacht vertegenwoordigen het typische van Zwitserland. Een goede organisatie, een serieuze en professionele uitvoering door amateurs van alle rangen en standen, leeftijden, mannen en vrouwen, een hoog cultureel niveau, een grote betrokkenheid bij de eigen gemeenschap en tradities, maar open voor veranderingen en aanpassingen, veelal met belangstelling voor andere samenlevingen en het buitenland en respect voor elkaar.
Ook het zo verfoeide eeuwenoude bankgeheim vindt hierin haar basis en niet in het stallen van zwart en fout geld van met name na 1940. Pecunia non olet, dat geldt, helaas, ook voor Zwitserse banken, die geen uitzondering, maar eerder de regel zijn in deze bedrijfstak.
De Basler Fasnacht is een driedaags feestelijk evenement, zoals het carnaval dat ook is. Ze onderscheidt zich echter door haar Basler en Zwitserse kenmerken. Een groots festival in een klein kanton. Niets typeert de ingetogenheid en bescheidenheid van Fasnacht treffender als twee fietsende Fasnächtler(innen?) in het centrum van Bazel.
