Bruggenbouwer Regio Basiliensis

27 juni 2023

In de tweede eeuw n. Chr. bouwden de Romeinen en de Keltische inwoners van Augusta Raurica (het huidige Augst, kanton Basel-Landschaft) de eerste brug over de Rijn. Augusta Raurica was een in 44 v. Chr. door de Romeinen gestichte stad (Colonia).

Augusta Raurica en de eerste Rijnbrug, c. 240 n. Chr. Afbeelding: Museum Augusta Raurica

Duizend jaar later bouwden de inwoners van Bazel in 1226  hun eerste (houten) brug over de Rijn. Deze brug, de Mittlere Brücke, is in 1905 vervangen door de huidige brug.

Bazel, de Mittlere Brücke

De stad Rheinfelden (kanton Aargau) was tot 1802 een Habsburgse stad. Vanaf 1803 hoort het Zwitserse deel van de stad aan de linkeroever van de Rijn bij kanton Aargau. De brug over de Rijn verbindt al eeuwenlang het Duitse deel van Rheinfelden aan de rechterrijnoever (Baden-Württemberg) met het Zwitserse Rheinfelden.

Rheinfelden

De Dreiländerbrücke/ la Passerelle des Trois Pays verbindt sinds 2007 Frankrijk (Huninque) met Duitsland (Weil am Rhein), maar draagt de symbolische naam Drielandenbrug om de verbondenheid met Zwitserland te bevestigen.

De Dreiländerbrücke/ la Passerelle des Trois Pays

Zwitserland heeft al eeuwen andere (internationale en Europese) bruggen gebouwd.

Diverse monumenten en gebeurtenissen getuigen hiervan, bij voorbeeld in Neuchâtel, Trogen, Genève, Bazel, Brunnen (kanton Schwyz), Hertenstein (kanton Luzern) of de Universiteit van Zürich. De Zwitser Hector Hodler (1887-1920) richtte in 1908 in Genève zelfs de Wereldbond voor Esperanto op, de Universala Esperanto-Asocio (UEA), Édouard Desor (1811-1882) was in Neuchâtel de grondlegger van de internationale Organisatie voor Prehistorie, Antropologie en Archeologie in 1865, de huidige UISPP in Bern.

Bazel, SBB Bahnhof, het Straatsburg monument, geschenk van de burgers van Straatsburg vanwege steun van Bazel in de Pruisische-Franse oorlog 1870-1871

Bern, monument ter herdenking van de Wereldpostunie (1874)

Neuchâtel, (Hôtel des Postes) het oude mondiale hoofdkantoor van de Wereldpostunie

Brunnen, Seehotel Waldstätterhof

Genève, Verenigde Naties. Plakaat op de Auslandschweizerplatz Brunnen

Vierwoudstedenmeer. De “Europa”, naar aanleiding van de Hertensteinverklaring 1946

Regio Basiliensis

Een andere bruggenbouwer is de Zwitserse Vereniging (Verein) Regio Basiliensis. Deze organisatie is niet alleen een pionier en visionair op het gebied van Europese regionale samenwerking, maar heeft bovendien sinds de jaren zeventig vele projecten in de Bovenrijnregio gerealiseerd.

Regio Basiliensis telt bijna 400 leden (245 individuele leden, waaronder een afdeling voor de jeugd (Jugendforum) en 141 organisaties uit onderwijs, bedrijfsleven en overheid). Het regionale werkgebied omvat de vijf kantons Aargau, Solothurn, Jura, Basel-Stadt en Basel-Landschaft, de Südpfalz (Rheinlandpfalz) en Baden (Baden-Württemberg) in Duitsland en Elzas in Frankrijk).

De organisatie is opgericht in 1963 door vertegenwoordigers uit het bedrijfsleven, onderwijs, de politiek en civiele organisaties in de kantons Basel-Stadt en Basel-Landschaft. Op 25 februari 1963 is de eerste werkgroep opgericht. Het eerste project was het creëren van een structuur voor regionale samenwerking. In 1970 volgde de oprichting van de Internationale Koordinationsstelle der Regio (IKS), de voorloper van de huidige Interkantonale Koordinationsstelle bei der Regio Basiliensis (IKRB).

Eric Jakob / Regio Basiliensis (Hg.), Martin Weber, Die Regio-Idee.
Grenzüberschreitende Zusammenarbeit in der Region Basel, (Basel, Merian Verlag 2013). 15 december 1989, Bondskanselier Helmuth Kohl, de Zwitserse Bondspresident Jean-Pascal Delamuraz en President François Mitterand.

Vanwege de competentie, inzet en visie van Regio Basiliensis volgde in 1970 de trinationale politieke structuur, de huidige Oberrheinkonferenz. De politieke erkenning op het hoogste nationale niveau volgde op 15 december 1989. Bondskanselier Helmuth Kohl, President François Mitterand en de Zwitserse Bondspresident Jean-Pascal Delamuraz bevestigden deze interregionale samenwerking. Daarna volgde in 1990 de erkenning in het kader van het Interreg Oberrhein programma van de Europese Unie.

Sindsdien zijn honderden kleine en grote regionale projecten gerealiseerd op het gebied van mobiliteit, industrie, handel, ruimtelijke planning, ‘s werelds grootste museum, toerisme, energie, verkeer, gezondheid, klimaat, milieu en natuur, arbeid, wetenschap, onderzoek en onderwijs, culturele en taalkundige projecten, informatiecentra, communicatie, kortom te veel om stuk voor stuk op te noemen.

Op 20 oktober aanstaande organiseert Regio Basiliensis de conferentie van de grensregionen in Zwitserland (Konferenz der Schweizer Grenzregionen). 

Doel en projecten

Wat ze gemeen hebben is het scheppen van een gemeenschappelijke leef-, werk-  en woonomgeving voor de ongeveer zes miljoen inwoners van de Bovenrijnregio. Deze trinationale samenwerking raakt ook steeds meer geïnstitutionaliseerd. De Trinationale Metropolregio Oberrhein (TMO)/ la Région Métropolitaine Trinationale (RMT) en de informatiecentra INFOBEST zijn enkele voorbeelden.

Projecten kunnen in deze regio worden ingediend bij de daartoe bevoegde instanties. De financiering is deels nationaal, kantonaal, regionaal, lokaal of EU. In het bijzonder Interreg is vermeldenswaard. Verdere details staan vermeld op de website van Regio Basilienis (IKRB) of het informatiecentrum van Interreg Oberrhein in Straatsburg.

De trinationale samenwerking op het gebied van onderwijs en wetenschap is in de huidige situatie van speciaal belang en zelfs een maning. Te noemen zijn onder andere de samenwerking van tientallen instituten op het gebied van het beroepsonderwijs, de Europese Campus Eucor (drie landen en vijf universiteiten in Bazel, Freiburg, Mühlhouse, Straatsburg en het Instituut  voor  Technologie in Karsruhe (KIT) en concrete projecten, bijvoorbeeld QUSTEC (Quantum Science and Technologies).

Europese Samenwerking

Des te betreurenswaardiger is de uitsluiting van Zwitserland van het EU-programma Horizon. ’s Werelds beste universiteiten, beste onderzoekers,  beste wetenschappelijke managers, beste fundamentele projecten (onder andere in St. Ursanne, Davos, Zürich, Lausanne, Genève, Neuchàtel en tal van andere plaatsen) worden door de EU om politieke redenen buitengesloten (de Börsenäquivalenz is een ander voorbeeld, nota bene een uitsluiting van ’s werelds meest innovatieve en competitieve industrie). Met andere woorden, de EU erkent de soevereiniteit van Zwitserland niet. Het uitsluiten van Horizon en de Börsenäquivalenz zijn strafmaatregelen.

Het open, Europese en internationale karakter zit Zwitserland echter in de genen, al eeuwenlang, maar met behoud van haar unieke directe democratie, federale, decentrale en op subsidiariteit gebaseerde politieke en administratieve (militie) systeem. Dat is geen nationalisme, maar gebaseerd op eeuwenlange Europese ervaring, goed vaderschap en democratisch en verantwoord beheer en bestuur.

Neutraliteit 

Enkele woorden van teleurstelling over de opstelling van de Zwitserse regering met betrekking tot de huidige oorlog in Europa mogen na deze lofzang echter niet ontbreken, hoewel Nederland en diens premier in het bijzonder wel de laatsten zijn met recht van spreken gezien de systematische sabotage van defensie en het negeren van NAVO-verplichtingen door de premier, het wanbeleid op de Balkan 1991-1999 en Nordstream na 2014 (ondanks MH 17 en annexaties).

Het neutrale Zwitserland heeft daarentegen een van de modernste legers van Europa en voldoet ook nog eens als niet NAVO-lid aan de NAVO-normen. Hoewel betreurenswaardig in dit geval, worden in Zwitserland politieke discussies nu eenmaal grondig, op een hoog niveau, principieel en met alle betrokkenen gevoerd.

Het feitelijke achterhaalde neutraliteitsstandpunt van de regering zijn ook in Zwitserland zeer omstreden. Het schaadt het land bovendien in economisch opzicht en in aanzien, het benadeelt haar ‘EU’ dossier en het is moralistisch niet te verdedigen.

Dr. Kathrin Amacker, voorzitter van Vereniging Regio Basiliensis, openingstoespraak 60 jaar Vereniging Regio Basiliensis, Muttenz, 19 juni 2023.

Conclusie  

Zwitserland heeft altijd klaargestaan om andere landen of regio’s te steunen. Zwitserland en een grote meerderheid van haar burgers zijn niet tegen de Europese Unie. Integendeel, de noodzaak en nut van deze organisatie zijn evident. Wat anders is kritische (zelf) reflectie. ‘Alternatiefloos’ bestaat niet in de Zwitserse politiek omdat de burgers en de ‘civil society’ uiteindelijk de besluiten nemen.

De onzekerheid van veel burgers in lidstaten van de EU verschilt niet wezenlijk, alleen ontbreekt de democratie à la Suisse. Misschien moet niet alleen Zwitserland over haar schaduw springen, maar moet de EU ook eens in de spiegel kijken en eindelijk hervormen, wat de belofte in 2004 al was (“geen uitbreiding van de EU met tien landen zonder fundamentele hervormingen”).

De Vereniging Regio Basiliensis heeft al 60 jaar geleden het initiatief genomen voor een op de praktijkgerichte benadering van Europese regionale samenwerking. Ook haar huidige ‘Trinationale Pendenzenliste’ , een uniek document met de belangrijkste wensen en zorgen van burgers, bedrijfsleven en wetenschap en onderwijs, getuigt van haar bottom-up benadering.

Mede door de goede samenwerking met de regio’s in Duitsland en Frankrijk vaart de Oberrheinregio er wel bij. Dagelijks reizen en werken bijvoorbeeld ongeveer 80 000 Franse en Duitse burgers alleen al naar deze vijf Zwitserse kantons. Tessin, Thurgau, Vaud, Genève en andere grensregio’s  blijven dan nog buiten beschouwing (maar liefst 350 000 EU-burgers reizen naar en werken dagelijks in het kleine Zwitserland!). Honderdduizenden expats vinden er werk en woningen.

Dit verhaal mag ook wel eens aan de orde komen in de relatie met de Europese Unie, nog afgezien van de lage inflatie, geen hoge schulden, geen noemenswaardige corruptie, een ijzersterke munt (de Zwitserse frank is sinds 2002 meer dan 60% in waarde gestegen ten opzichte van de euro, de eens keiharde Nederlandse gulden is dus net zo hard gedaald), het goede (beroeps) onderwijs, het uitmuntende openbaar vervoer en de ruimhartige en relatief goed georganiseerde opvang van immigranten/asielzoekers en de relatief goede integratie in de samenleving.

Misschien kan de EU overwegen met haar 27 lidstaten toe te treden tot de Confoederatio Helvetica met haar 26 soevereine kantons en republieken.

Muttenz, 19 juni 2023, 60 Jaar Vereniging Regio Basiliensis