Cultuur en historie in de Val Müstair
19 maart 2022
Een kleine vallei met ongeveer 1 600 inwoners, zes (grotere) dorpen en toch enkele wereldberoemde en unieke bezienswaardigheden en opmerkelijke linguïstische, culturele en historische feiten: dat is de Val Müstair in het uiterste oosten van Zwitserland, aan de grens met Zuid-Tirol en Lombardije in Italië. Hieronder komen de belangrijkste instellingen aan de orde. Daarnaast zijn er nog diverse galeries en andere private organisaties.
De lokale spreektaal is Jauer, een Romaanse variant van het Vallader in Unterengadin. In Zuidtirol, in de regio van Taufers, is de spreektaal het Vinschauer dialect, in Lombardije het Ladinisch, een aan het Romaans verwante taal.
Karel de Grote (748-814) kende deze vallei als geen ander: hij verbleef hier in 774 en 775 voorafgaande en bij terugkeer van zijn veldtocht tegen de Longobarden. Het rond deze tijd gestichte klooster St. Johann in Mustair (Claustra Son Jon) dankt er zijn bestaan aan.
De kerk in Sta. Maria is ook omstreeks deze tijd gesticht. Het dorp heette toen nog Silvaplana, maar nam in de loop der tijd de naam aan van de kerk, zoals vaak het geval was. Müstair betekent bijvoorbeeld ook klooster.
Het dorp ligt aan de voet van de Umbrailpas, een van de hoogste Zwitserse passen op 2503 (of 2501) meter, al naar gelang de Italiaanse of Zwitserse meting! Tot 1918 was Oostenrijk de buurman. Italië verwierf Zuid-Tirol na afloop van de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) als resultaat van de onderhandelingen in Versailles (1918-1919). De Umbrailpas heet sindsdien aan de Italiaanse kant de Giogo di Sta. Maria.
Het museum 1914-1918 is gewijd aan deze historie. Het Oostenrijks-Hongaarse leger van de dubbelmonarchie vocht vanaf 23 mei 1915 tot 11 november 1918 tegen het Italiaanse leger op de Stelviopas (Stilfser Joch, 2578 meter) en de Umbrailpas.
Het is de ironie van de geschiedenis dat Benito Mussolini (1883-1945) de drijvende kracht was achter deze oorlog, hoewel het koninkrijk Italië niet alleen neutraal, maar sinds 1882 zelfs lid was van de Triple Alliantie van het Duitse Keizerrijk en de dubbelmonarchie Oostenrijk-Hongarije.
De Entente van Frankrijk en Groot-Brittannië beloofden bij een overwinning echter Oostenrijkse gebieden in Lombardije en Trente en zelfs Zuid-Tirol, hoewel daar bijna geen Italiaan woonde.
Het was een meedogenloze oorlog op 2500 meter hoogte in alle jaargetijden. Loodzware artillerie, manschappen, bevoorrading, munitie, hospitalen, loopgraven en bunkers op een hoogte waar zelfs de steenbok niet graag vertoeft. Het front veranderde in deze tijd geen meter, de menselijke tol was enorm.
Joseph Bauhofer (1890-1918)
Het museum benadert deze periode vanuit het perspectief van het Drielandenpunt en drie talen: het Italiaans, Duits en Reto-Romaans (Platz der drei Sprachen, plaz da las trais linguas en Piazza delle tre lingue). Het Zwitserse leger bewaakte en verdedigde zijn neutraliteit. Een gedenkplaat bij de kerk voor de aan de Spaanse griep overleden soldaat Joseph Bauhofer (1890-1918) herinnert eraan.
Whiskymuseum, -brouwerij en -museum
Het Guinness Book of Records vermeldt in 2007 de Whisky Bar als de kleinste ter wereld, maar met maar liefst 300 soorten Whisky. En dat voor een dorp met nog geen 350 inwoners ! Daarnaast is er een eigen whisky distilleerderij en een whiskymuseum.
De uit de zeventiende eeuw stammende molen is de oudste nog functionerende graanmolen in Zwitserland. De beek Murainza en het kanaal drijven de molen aan. Het complex is ook een museum.
Het handweven is een traditie en oude economische activiteit in de vallei. Tot 1900 had vrijwel iedere boerderij een weefgestel. Tessanda is in 1928 opgericht. De weverij gebruikt tegenwoordig 26 weefstoelen die met menskracht worden aangedreven. De apparaten zijn tussen de 40 en 120 jaar oud. Er werken 15 mensen (9 wevers, 3 naaisters, 4 staf) en er zijn drie opleidingsplaatsen. De weverij maakt in opdracht en in eigen productie voor de export en Zwitserland. Ze is de oudste nog bestaande handweverij van deze omvang in het land.
Biblioteca Jaura
De bibliotheek in de Chasa cumünala is meer dan een verzameling boeken en tijdschriften. Het is een documentatiecentrum over het Jauer en het in Zuid-Tirol en de Lombardije gesproken dialect, de historie in deze regio en de eeuwenlange (culturele) uitwisseling en betrekkingen. De schrijver Tista Murk (1915-1992) heeft het in 1984 opgericht en het zijn uitgebreide archief en collectie nagelaten.
Hans-Peter Schreich, voormalige dominee in Vachlava, heeft het nadien uitgebouwd tot een grotendeels gedigitaliseerde collectie van 5 000 boeken, 40 tijdschriften, duizenden foto’s en dia’s. De Biblioteca Jaura is een zelfstandig deel van de museumvereniging Chasa Jaura.
Ongeveer 10% van de boeken is van oudere datum dan 1900, onder andere de bijbel in Vallader uit 1679, gedrukt in Scuol ! Later verhuisde de drukkerij naar Strada.
Chasa Jaura Art-Museum Cultura
Het museum is gewijd aan de historie, kunst en cultuur van de vallei en organiseert regelmatig evenementen en tentoonstellingen.
Het klooster St. Johann of Claustra Son Jon is het boegbeeld en naamgever van het dorp met ongeveer 700 inwoners.
