Het internationale handelsimperium Zellweger
20 augustus 2023
De textielhandel veranderde het leven in Trogen (Appenzell Ausserrhoden) in de 18e eeuw ingrijpend. Vooral de familie Zellweger (en bijvoorbeeld de familie Honnerlag) heeft de stad en haar handel vorm gegeven.
De plaatsnaam Trogen is voor het eerst vermeld in 1175 als ‘de Trugin’, een plaats met een waterput (Trögen). Na 1405 ontstond het land Appenzell op de huidige schaal met nieuwe administratieve districten, de Rhoden. De Rhode Trogen was de grootste. In 1597 was Trogen de hoofdstad van het nieuwe kanton Appenzell Ausserrhoden. Pas aan het einde van de 19e eeuw werd Herisau de kantonale hoofdstad.
Na de deling van het land Appenzell in 1597 was Trogen tot haar opheffing in 1997 de ook plaats van de Landsgemeinde, 400 honderd jaar lang op de laatste zaterdag van april!
De Zellwegers waren kosmopolitische burgers van en kooplieden in Trogen. Zwitserland is altijd op het buitenland georiënteerd geweest, van Samnaun (kanton Graubünden) in het uiterste oosten van het land tot (kanton) Genève, van Bazel (kanton Basel-Stadt) tot Chiasso (kanton Tessin).
Conrad Zellweger (1630-1705), grondlegger van het handelshuis Gebrüder Zellweger
Jakob Zellweger (1770-1821), de laatste directeur en liquidator van de Firma in 1817. Politicus, bevriend met Napoleon (aanwezig bij diens kroning tot keizer op 2 december 1804) en Hortense de Beauharnais (1783-1837)
De grote rijkdom die zij in de internationale handel verwierven, werd gedeeltelijk geïnvesteerd in hun ‘Heimat’ Trogen. Zij stichtten sociale, culturele en onderwijsinstellingen en lieten prachtige paleizen en een barokke kerk bouwen. De paleizen aan de Landsgemeindeplatz spreken voor zich.
Johann Ulrich Fitzi (1798-1855), 1829. aquarel van het dorp na de bouw van alle paleizen en de kerk.
Het succesverhaal begon met de oprichting van de handelsonderneming in textiel “Gebrüder Zellweger”.
De kerk uit 1779 verving de door een in 1777 verwoeste kerk. Het rijke stucwerk, de fresco´s, de schilderingen, allegorieën en andere decoratie in de kerk zijn ongebruikelijk voor een protestantse kerk! De kerk en haar inrichting komen overeen met de wereldbeeld van de hogere klasse van het dorp. Zij die God erkennen hebben hun eigen rol in de maatschappij en handelen daar ook naar.
Ondanks hun rijkdom bleven de Zellwegers trouw aan hun streng protestantse ethos. In ethische en religieuze zaken waren ze conservatief, innovatief in de handel en maatschappelijk geëngageerd in hun ´heimat´.
De hoekstenen van het handelsnetwerk waren Malta, Cádiz, Lissabon, Londen, Lyon, Glasgow, Hamburg, Königsberg, Sint-Petersburg, Moskou, Kaluga, Istanboel en Rijeka, en in- en export van en naar Noord- en Zuid Amerika en Franse West-Indische bezittingen. Handelsbanken in Amsterdam, Londen en Augsburg (de Fugger) wikkelden de financiële transacties af.
(Bron en nadere informatie: B. Anderes, Die Pfarrkirche Trogen, Bern 1992; www.jahrhundertderzellweger.ch;www.trogen.ch).
