Wereldklasse textiel in Oost-Zwitserland
31 augustus 2023
Oost-Zwitserland (met name de kantons St. Gallen en de twee Appenzeller) was lange tijd een van de belangrijkste en grootste regio’s voor textielproducten en textielhandel ter wereld.
Rond 1910 kwam meer dan de helft van de wereldwijde borduurproductie uit Oost-Zwitserland en borduurwerk was met ongeveer een vijfde van het totaal de grootste exportsector van de Zwitserse economie.
Al in 825 produceerden monniken van het klooster St. Gallen de eerste kleding en andere textiel. De (internationale) handel en productie kwamen in de vijftiende eeuw na de oprichting van het eerste weversgilde in St. Gallen pas goed op gang.
Het dorp en de regio Herisau (Kanton Appenzell Ausserrhoden) hoorden in de 17e eeuw niet alleen tot de dichtstbevolkte gebieden van Europa, maar waren ook toonaangevend in de linnenproductie.
In Herisau kruisten zich tot aan het begin van de 20e eeuw de handelswegen van St. Gallen naar de Toggenburg en van Gossau naar Appenzell.
Trogen (Kanton Appenzell Ausserrhoden) nam deze rol in de achttiende eeuw over. Een andere belangrijk dorp voor de internationale textielproductie en -handel was Teufen.
De linnenindustrie en de internationale linnenhandel floreerden tot het midden van de 18e eeuw. Katoen verving vanaf 1750 in toenemende mate het linnen. Door de uitvinding van de handborduurmachine in 1828 door Josua Heilmann (1796-1848) verving borduurwerk vervolgens steeds meer de katoenproductie. Isaak Groebli (1822-1917) vond in 1863 vervolgens de Schiffli borduurmachine uit en de textielindustrie bereikte haar hoogtepunt.
De Zwitserse textielindustrie was al in 1830 een serieuze concurrent voor de Britse industrie. De Britse regering stuurde zelfs een delegatie naar Zwitserland om dit ‘economische wonder’ te onderzoeken. De parlementariër John Bowring (1792-1872) schreef het verslag The Report on the Commerce and Manufactures of Switzerland dat in bepaalde opzichten nog steeds actueel is!
De Eerste Wereldoorlog maakte echter een einde aan deze bloeiperiode. De textielhandel en -productie waren echter niet meer weg te denken, ook niet in de moeilijke jaren van het Interbellum (1918-1939) en de Tweede Wereldoorlog (1939-1945).
Ze hebben nog steeds een belangrijke (economische) plaats in Oost-Zwitserland, misschien wel vergelijkbaar met de horloge-industrie in West-Zwitserland.
Herisau
Dorpen met het aanzien van steden en de architectuur, paleizen en (voormalige) textielfabrieken in de stad St. Gallen zijn de stille getuigen van internationaal ondernemerschap, innovatie en betrokkenheid bij de ‘Heimat’.
St. Gallen, Textielmuseum
Talrijke bedrijven zijn wereldwijd nog steeds toonaangevend en innovatieve leveranciers van (hightech) textiel en aanverwante industrieën – van haute couture, kunststoffen en filter- tot geleidertechnologie.
De Rijnvallei wordt niet voor niets de hightech- én textielvallei genoemd, een eeuwenoude economie die tegenwoordig verbonden is met de florerende hightech industrie in deze vallei.
(Bron en verdere informatie: Textielland Oost-Zwitserland ; Textielmuseum St. Gallen; Museum Herisau ; Eeuw van de Zellwegers ; Textieldorp Rehetobel ; Sauer Museum )
Johannes Hadener, Herisau 1789.
Het dorp Herisau en zijn stadspaleizen en de rozentuin uit 1695