Escher en Haas-Triverio in Italië 1922-1935
30 juni 2024
De Nederlandse kunstenaar Maurits Cornelis Escher (1898-1972) is wereldberoemd. Wie kent echter Giuseppe Haas-Triverio (1889-1963) uit Sachseln (kanton Obwalden, Zwitserland)?
Toch waren deze twee kunstenaars tussen 1929 en 1935 nauw met elkaar bevriend en deelden ze hun passie voor en verblijf in Italië. Vanwege de dictatuur in Italië en het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog scheidden hun wegen zich echter weer na 1935.
Giuseppe Haas-Triverio en M. C. Escher op een wandeling van Scanno naar Villetta Barrea, Abruzzen, 21. 5. 1929. Foto: M. C. Escher
Josef Haas is 1889 in Sachseln geboren. Als autodidact vertrok hij al op jonge leeftijd naar Rome. Daar ontwikkelde hij zijn talenten, aanvankelijk met olieschilderijen en later steeds meer met houtsnedes. In 1919 trouwde hij met de Italiaanse Secondina Triverio en Josef noemde zich voortaan Giuseppe Haas-Triverio.
Hij kreeg steeds meer erkenning en opende in Rome een atelier, waar hij (beginnende) kunstenaars uit Zwitserland en Italië aan het werk zette en onderwees.
Escher is geboren in Arnhem en volgde in Haarlem een studie in grafische technieken bij Samuel Jessurun de Mesquita (1866-1944). Vervolgens woonde hij in Frankrijk en Spanje om zich in 1922 ook in Rome te vestigen. Daar trouwde hij in 1924 met de Zwitserse Giulia (‘Jetta’) Umiker (1897-1969).
Impressie van de tentoonstelling. Foto: Christian Hartmann
Escher en Haas woonden en werkten in Rome op loopafstand van elkaar en zo is de vriendschap gegroeid. Samen ondernamen ze vijf werkreizen door Italië en naar Corsica tot 1935.
Haas hield hierover een dagboek bij en Escher maakte foto’s en gebruikte zijn agenda om de reizen te vast te leggen. De kunstenaars maakten ook diverse reizen met anderen of alleen. In ieder geval waren ze beiden geïnspireerd door Italië, haar inwoners, kunst en natuur.
De documenten en foto’s zijn bewaard en vormen samen met de kunstwerken van beide kunstenaars uit deze periode het uitgangspunt van de tentoonstelling “Gemeinsam Unterwegs. Giuseppe Haas-Triverio & M.C. Escher” in het Bruder Klaus Museum in Sachseln.
De tentoonstelling toont met name houtsnedes van beide kunstenaars en hun verschillen en overeenkomsten. Deze komen duidelijk naar voren omdat ze vaak dezelfde onderwerpen hadden in dezelfde tijd.
Giuseppe Haas-Triverio, Stilo, 1931, Houtsnede, 60 x 70 cm / 36 x 47 cm, Stiftung Giuseppe Haas-Triverio, Inv. HS 29.
Maurits C. Escher, Cattolica von Stilo, Kalabrien, November 1930, Lithografie, 22,6 x 29,7 cm (Escher 1986, Kat. 139), © The M. C. Escher Company, Baarn.
Haas schrijft hierover in zijn dagboek: “Mit dem holländischen Künstlerkollegen Maurits Cornelius Escher, der zehn Jahre jünger was als ich und auch auf dem Monte Verde wohnte, unternahm ich bis 1935 jedes Frühjahr Reisen nach Korsika, Malta, Sizilien, Kalabrien und in die Abruzzen“. (Met mijn Nederlandse collega-kunstenaar Maurits Cornelius Escher, die tien jaar jonger was dan ik en ook op Monte Verde woonde, reisde ik tot 1935 elk voorjaar naar Corsica, Malta, Sicilië, Calabrië en Abruzzen).
Vanwege de gezondheid van een van zijn zonen vertrok Escher met zijn familie in 1935 naar Steckborn (kanton Thurgau) en later naar Château-d’Oex (kanton Waadt) in Zwitserland.
Na een verblijf in Belgie en na de Duitse bezetting keerde hij in 1941 naar Nederland terug en woonde tot zijn overlijden in Baarn. Ook voor Haas betekende het begin van de Tweede Wereldoorlog een terugkeer naar Sachseln, waar hij zich met name aan lokale thema’s wijdde. In tegenstelling tot Escher raakte hij echter in de vergetelheid.
Impressie van de tentoonstelling. Foto: Christian Hartmann
Deze tentoonstelling brengt hun vriendschap in woord en beeld aan de hand van foto’s van Escher en de dagboeken van Haas. Hun kunstwerken uit deze periode vormen het artistieke decor van een ten onrechte in de vergetelheid geraakte kunstenaar en een terecht geroemde kunstenaar.
De catalogus van Beat Stutzer, Gemeinsam Unterwegs. Giuseppe Haas-Triverio & M.C. Escher” (Sachseln, 2024) is een uniek bron van informatie over deze vriendschap van twee kunstenaars en hun leven in Italië tussen 1922 en 1935.
Impressies van de tentoonstelling
