Morgarten en zijn betekenis

4 augustus 2023

Op 15 november 1315 vond bij Morgarten (kanton Zug) een veldslag plaats tussen de eerste Eidgenossen (Uri, Schwyz en Unterwalden) en hertog Leopold van Habsburg (1290-1326). Er is weinig bekend over de oorzaak en het verloop van de slag, alleen de winnaar (de drie Eidgenossen) en de verliezer (hertog Leopold) en de hinderlaag voor Leopold zijn bekend.

Feit is dat Schwyz in 1314 het Habsburgse klooster Einsiedeln had geplunderd en mogelijk was de reactie van Leopolod een strafactie. Een andere theorie is de troonstrijd tussen Ludwig van Beieren en Friedrich van habsburg (de broer van Leopold) als Duitse koning in het Heilige Roomse Rijk. Schwyz steunde Ludwig.

Morgarten en de Ägerisee tegenwoordig

Desondanks ging Morgarten aan de Ägerisee de geschiedenis in als de eerste strijd van deze Zwitserse Orte voor meer vrijheid en autonomie (nog niet voor onafhankelijkheid en soevereiniteit, dat was nog niet aan de orde). Niemand voorzag of wilde toentertijd de Confederatie van dertien kantons in 1513, laat staan de Confoederatio Helvetica van 1848. Deze ontwikkeling is een ander verhaal.

De kerk van Sattel

Op het Morgartenpad (themapad) door de regio worden op verschillende plaatsen de gebeurtenissen van 1315 (speculatief) in herinnering en beeld gebracht. Het pad begint bij het Morgatenmonument aan het meer en leidt naar de parochiekerk in Sattel (kanton Schwyz).

Morgarten Monument (1908). Dit monument geeft de gevoeligheden tussen en identiteit van de kantons. Met monument staat op grondgebied van Zug, destijds de verliezer en Habsburgs gebied in 1315. Kanton Schwyz, de winnaar, nam om deze reden niet deel aan de inwijding op 2 augustus 1908. Federale motieven en de fraaie ligging aan de Ägerisee leidden tot de keuze voor kanton Zug.

Het informatiecentrum biedt inzichten en uitgebreide documentatie over deze geschiedenis en geeft uitleg over de betekenis door de eeuwen heen tot op de dag van vandaag (de discussie over een nieuwe nationale feestdag op 12 september of de relativering (ad absurdum) van de gebeurtenissen in 1291, 1309, 1315 en 1386, bijvoorbeeld).

De Morgartenbrief of de ‘Bund von Brunnen‘ van 9 december 1315 is een authentiek document (Bundesbriefmuseum in Schwyz) in het Duits en voor het eerst met de term ‘Eidgenosse’. Het is een verbond tussen de “lantlüte von Ure, Szwits und Unterwalden“. woordelijk stemt deze brief vrijwel overeen met de brief uit 1291, alleen is daar geen authentiek document van bewaard en ontbreken andere gegevens.

Het was een verbond voor wederzijdse steun, het bewaren van vrede en conflictoplossing: een Landfriedensbündniss (onder andere over gebruik weidegronden, diefstal van vee en andere delicten) en geen onafhankelijkheidsverklaring.

Integendeel, de landsheer wordt erkend, tenzij deze de rechten van de Orte niet erkend in verband met de al in de dertiende eeuw verleende autonomie (Reichsunmittelbarkeit). Deze afspraken lwamen in deze periode op veel plaatsen in het Heilige Roomse Rijk voor. Alleen heeft de Zwitserse Eidgenossenschaft als enige de 18e eeuw en Napoleon gehaald. Dat is uniek.

Het Informatiecentrum Morgarten, links de Letziturm, rechts het informatiecentrum en het oudste Europese Houten huis (1176). De Letziturm was de grens tussen Schwyz en Zug, dat in 1315 nog bij Habsburg hoorde.

(Bron: B. Meier, Von Morgarten bis Marignano, Baden 2008; Informationszentrum Morgarten).