12 september 1848

15 september 2021

De huidige Zwitserse confederatie van kantons kwam op 12 september 1848 tot stand. Op die dag stemde het parlement  (Tagsatzung)in met de tekst, nadat deze door de kantons met een meerderheid van 15 ½ kantons tegenover 6 ½ was aangenomen.

Van deze 6 ½ tegenstanders (Zug, Wallis, Uri, Tessin, Schwyz, Appenzell Innerrhoden (1/2), Nidwalden (1/2) en Obwalden (1/2)) waren bovendien 3 ½ bereid zich bij de meerderheid aan te sluiten. Feitelijk dus 19 ‘ja’ tegenover 3 ‘nee’.

De meeste tegenstemmers waren lid geweest van de katholieke Sonderbund, die in 1847 in een korte oorlog (3-27 november) was verslagen door de regeringstroepen onder leiding van Generaal Dufour. Luzern was daarvan ook lid geweest, maar in het referendum telden alle niet-stemmers als voor-stemmers, in Freiburg besloot de kantonsregering (Grosse Rat).

In het overwegend protestante Graubünden besloten de Komitialstimmen en in de Kantons Uri, Ob- und Nidwalden, Glarus (katholiek en protestant), Appenzell Ausserrhoden (protestant) en Appenzell Innerrhoden  (katholiek) de Landsgemeinde.

In de overige 16 kantons, waaronder de twee halfkantons Basel-Stadt en Basel-Landschaft vond een referendum plaats. Het aantal geldige stemmen over alle kantons was 199 904, waaronder 54 320 (27.2 %) nee-stemmen.

Bovendien accepteerde Nidwalden de uitslag aanvankelijk niet en moesten er zelfs federale troepen aan te pas komen in 1848. Het kostte het kanton ook nog eens het grondgebied van de gemeente en klooster Engelberg, dat naar kanton Obwalden ging.

De Grondwet van 1848

Deze Grondwet was een geniaal ontwerp op het juiste moment op de juiste plaats in een land met verschillende godsdiensten, talen en soevereine kantons.

De belangrijkste bouwstenen waren en zijn de federale opzet en de gelijkgerechtigde plaats van alle kantons in de Raad van Staten (Ständerat), decentralisatie, directe democratie en daarmee de grote betrokkenheid van de burgers bij hun ‘Heimat’, de gemeente en de kantons.

In 1875 was Zwitserland een van de modernste (en mondaine) landen van Europa en wordt met reden ook wel het laboratorium van de vooruitgang genoemd.

De Zwitserse confederatie berustte in 1848 op eeuwenoude politieke, economische, persoonlijke, culturele en taalkundige relaties, uitwisselingen, ervaringen en systemen. Deze Confederatie schiep de voorwaarden voor de modernisering en industriële revolutie à la Suisse.

De Grondwet van 1848 was geen toeval, maar een goed doordacht politiek systeem op basis van  deze ´bottom up´ creatie en eeuwenlange politieke ervaringen, handel en uitwisselingen. Het bijzondere is dat de principes van de negentiende eeuw nog steeds hun waarde en bestaansrecht bewijzen.

Mythes

Het is niet relevant of Willem Tell nu wel of niet heeft bestaan of dat de lange ontstaansgeschiedenis van de huidige Confederatie begint in 1291, 1351, 1501, 1798 of 1848.

Feit is dat er al in de veertiende eeuw unieke politieke systemen bestonden en dat rol van de grote dynastieën al in de vijftiende eeuw was uitgespeeld. De (militair) samenwerkende Eidgenossen hebben dat bewerkstelligd, ondanks al hun onderlinge tegenstellingen. Dat is geen mythe maar een feit.

Het is echter wel een mythe dat Zwitserland een straatarm land was en haar bestaansrecht uitsluitend ontleende aan de lucratieve huurlingenhandel en bescherming van de Franse koning.

Het overgrote deel van Zwitserland was arm, maar het beeld verschilt niet wezenlijk met Engeland of bijvoorbeeld de Gouden Eeuw in Nederland, waar schrijnende armoede heerste buiten de kleine kring van welgestelde kooplieden en burgers.

Wie dorpen, zoals Trogen, Schwyz, Glarus of Altdorf bezoekt, merkt meteen de stedelijke allure en rijkdom uit de veertiende tot en met de achttiende eeuw.

Hetzelfde geldt, bijvoorbeeld, voor de steden van Freiburg, Luzern, Bern, Zürich, Bazel of Solothurn tot Genève, St. Gallen of Stein am Rhein. Handel, industrie en innovatie zijn altijd de kenmerken geweest.

Zonder de Confederatie bestond nu wellicht geen Frankrijk, maar Bourgondië. De oppermachtige Hertog van Bourgondië is echter verslagen door de Eidgenossen (1474-1477). De Franse koning had de Eidgenossen ook daarna net zo hard nodig in zijn strijd met Habsburg, als andersom.

Welvaart is altijd gebaat bij vrije handel. Dat was het concept van de Hanze-steden en ook met de handelsverdragen met bijvoorbeeld het koninkrijk Frankrijk tot 1798. Er is op het Europese continent altijd economische onderlinge afhankelijkheid geweest, de Romeinen dreven met de Germanen, de Kelten met de Grieken.

De Europese Unie is opgericht in 1957 als een economische organisatie, de EEG (Europese Economische Gemeenschap). Dit heeft altijd goed gefunctioneerd. Het is pas verkeerd gegaan met de introductie van de monetaire unie in 1991 en de veel te snelle uitbreiding met grotendeels (zeer) fragiele landen in 2004.

Soevereiniteit

Zo is er ook de mythe dat de ware soevereiniteit tegenwoordig wordt gedeeld met de Europese Unie: ( “La souverainité absolue est une notion dépassée, elle se comprend aujourd’hui comme la compétence de prendre part à une décision commune, à  excercer une responsabilité partagée, ce qui correspond à la tradition suisse” (Prof. A. Holenstein, Le Temps 13 september 2021).

Het functioneren van de Europese Centrale Bank toont dat schuldenaren het beleid bepalen, goed beleid wordt systematisch weggestemd. De EU verklaarde in 2004 dat er geen uitbreiding van tien Oost- en Zuid Europese landen zou komen zonder fundamentele hervormingen van de EU. Er is niets wezenlijks veranderd, behalve dat er 27  ‘ministeries’  zijn in plaats van 17 en steeds meer eurocraten en subsidiepotten.

De structuur van 1957 voor zes landen is bestuurlijke basis voor straks 35 merendeels volstrekt verschillende landen. En het momentum voor hervormingen is gepasseerd in 2004.

Conclusie  

De Grondwet van 1848 heeft het succes van Zwitserland mogelijk gemaakt en het land en de kantons zijn in staat hervormingen door te voeren.

Het kanton Glarus is bijvoorbeeld wel in staat tot fundamentele hervormingen. De Landsgemeinde heeft een van haar hoofdtaken afgestoten: het kiezen van de regering van het kanton. Dit gebeurt tegenwoordig in geheime verkiezingen in het stemhokje. Ook heeft de Landsgemeinde in 2006 het aantal gemeentes teruggebracht van 25 naar 3 (in andere landen duurt dat veelal generaties), zoals deze Landsgemeinde in zestiende en zeventiende eeuw al besloot tot het toestaan van beide religies, in 2007 kiesrecht voor zestienjarigen invoerde en in september 2021 voor strenge CO2-regelgeving stemde. De kracht en wijsheid van decentralisatie, federalisme en directe democratie.

(Bron: U. Häfelin, W. Haller, H. Keller, D. Thurnherr, Schweizerisches Bundesstaatsrecht, Bazel 2020; www.parlament.ch).