Bruder Klaus, de Eidgenossenschaft en een Vader des Vaderlands
24 juni 2024
Het bestaan van Wilhelm Tell kan in twijfel worden getrokken, hoewel dit verhaal past in de historische, politieke en religieuze context van verzet tegen een landsheer en de vorming van lokale bondgenootschappen.
De andere Zwitserse held, Niklaus von Flüe (1417-1487), is echter een historische figuur wiens persoon, levenswijze en (politieke) daden al tijdens zijn leven werden erkend en opgetekend.
Niets wees in zijn jonge jaren echter op een leven als Bruder Klaus. Niklaus is geboren in Fluë, een klein dorp vlakbij Sachseln, een Ort in het huidige kanton Obwalden, destijds samen met Nidwalden ook aangeduid als Unterwalden.
Flüeli-Ranft en de Flüeli-kapel (1618), gewijd aan de heilige Borromeus
De oude Eidgenossenschaft bestond toen uit acht Orte en steden (Uri, Schwyz, Unterwalden, Luzern, Zürich, Zug, Glarus en Bern). Van een hechte Confederatie was nog geen sprake. Integendeel, de uiteenlopende economische, politieke en geografische belangen leidden regelmatig tot spanningen en conflicten.
Op religieus en internationaal gebied waren de discussies en onenigheid net zo groot, zoals het Concilie van Konstanz (1414-1418) en de religieuze hervormingsbewegingen aantonen.
Niklaus was een kind van zijn tijd en plaats. Hij was boer en nam deel aan gewapende conflicten. Hij trouwde op zijn negenentwintigste met Dorothea Wyss (1430-1495). Tot zijn vijftigste was hij niet alleen vader en boer, maar was hij ook politiek actief.
Woonhuis van Niklaus en Dorothea (c. 1446)
Rond zijn vijftigste werd boer Niklaus echter Bruder Klaus. Hij trok zich terug uit het wereldse leven en begon een nieuw leven als heremiet aan de oevers van de Melchaa in de Ranftkloof, slechts een paar honderd meter van zijn woonhuis in Flüe verwijderd.
De Hohe Brücke 100 meter boven de Melchaa en de Ranftkloof.
De contacten met zijn familie en grote gezin verbrak hij niet. Integendeel, Dorothea steunde hem en zijn nieuwe levenswijze. De inwoners van Flüe schonken hem een houten kluizenaarscel en later zelfs een stenen kapel (de obere Ranftkapelle).
De bisschop van Konstanz wijdde deze kapel in 1469 in, een indicatie voor het grote prestige van Bruder Klaus aan het begin van zijn nieuwe levensfase.
De houten kluizenaarscel van Bruder Klaus met aangebouwde kapel (linksboven), op de voorgrond een informatiecentrum
Bruder Klaus was overigens niet de enige heremiet in deze tijd. Overal in de (Christelijke) wereld wijdden vrouwen en mannen zich aan een leven van afzondering, armoede, contemplatie en gebed.
Deze traditie gaat terug tot de eerste eeuwen van het Christendom in het Midden-Oosten. Voorgangers van Bruder Klaus in Zwitserland waren onder andere St. Gallus in St. Gallen, St. Wiborada in St. Georgen en St. Meinrad in Einsiedeln, opvolgers zijn onder andere te vinden in de Einsiedelei St. Margarethen in Räsch (kanton Freiburg)..
Bruder Klaus onderscheidde zich echter door zijn politieke betrokkenheid. Hij stond wat dat betreft met beide benen in de wereld, ondanks zijn afzondering en intense devotie.
De untere Ranftkapelle (1501)
Hij was goed op de hoogte van de lokale, confederale en internationale politiek en discussies. Bernardo Imperiali, diplomaat in dienst van de hertog van Milaan, verwoordde het bij een bezoek aan de toen al vaak gefrequenteerde Bruder Klaus: “Io trovato informato di tutto” (Ik ontmoette hem met kennis over alle kwesties).
Deze diplomaat van een machtige hertog consulteerde hem niet voor niets. Bruder Klaus was al jaren een begrip bij lokale, regionale en internationale conflicten. Hij was wat we tegenwoordig een ‘mediator’ of ‘arbiter’ noemen.
Arm en rijk, boeren of politici uit Sachseln, Stans of Flüe , vertegenwoordigers van Orte of steden van de Eidgenossenschaft, bisschoppen, hertogen en andere diplomaten consulteerden hem.
Bruder Klaus waakt over Zwitserland in 1940
Zijn bemiddelende rol in het conflict tussen leden van de Eidgenossenschaft is echter zijn diplomatieke hoogtepunt. Bruder Klaus was, volgens een kroniek uit 1507 (de Luzerner Kroniek van Diepold Schilling (1460-1515) een van de grondleggers van de Stanser Verkommnis van 22 december 1481.
De acht leden van de Eidgenossenschaft stonden na de overwinningen op de Hertog van Bourgondië Karel de Stoute (1433-1477) in de jaren 1476-1477 op de rand van een burgeroorlog.
Bruder Klaus bemiddelde, naar verluid, en op de Tagsatzung van Stans kwam de Stanser Verkommnis tot stand. Feit of legende, sindsdien is hij een soort ‘Vader des Vaderlands’.
Hoewel de Nobelprijs voor Vrede hem niet toegekend kon worden, is Bruder Klaus in 1649 zaligverklaard. Op 15 mei 1947 volgde de heiligverklaring door Paus Pius XII (1876-1958). De burgers van Obwalden en vier kontinenten hadden zijn verdiensten echter al veel eerder erkend.
Bezoek van Paus Johannes Paulus II in 1986
In het kerkenboek van Sachseln en in vele andere documenten en schriftelijke bronnen komen de mystiek, devotie, het vasten en zijn rol als ‘mediator’ en vredesstichter aan de orde. Op vier continenten zijn honderden kerken, kapellen en scholen aan Bruder Klaus gewijd.
De Zwitserse dichter Heinrich Federer (1866-1928) verwoordde het in 1921 als volgt: “Bruder Klaus ist viel zu gross, um nur Schweizer zu sein. Er gehört der ganzen Welt“.
Het stoffelijk overschot van Bruder Klaus is bijgezet in de pelgrimskerk (Wallfahrtskirche) van Sachseln uit 1684
Het Bruder Klaus museum in Sachseln en het dorp Flüe li-Ranft staan in het teken van deze persoon, zijn vrouw Dorothea en hun receptie.
(Bron en verdere informatie: Bruder Klaus Museum; W. Signer, G. Appius, Niklaus von Flüe , ein politischer Mystiker, Bazel 1989)
Eerbewijs aan de dappere inwoners van Boedapest en hun rol in de Hongaarse opstand (1956) in de Ranftkloof