Magden, Maisprach, Olsberg en Giebenach schrijven geschiedenis
15 januari 2024
Kleine dorpen schrijven vaak grote geschiedenis in Zwitserland. Niet ver van Rheinfelden (kanton Aargau) liggen de dorpen Magden (kanton Basel-Landschaft), Olsberg (kanton Basel-Landschaft en kanton Aargau) en Maisprach en Giebenach (kanton Basel-Landschaft).
De eerste vermelding van Magden stamt uit 804 in een oorkonde van de abdij St. Gallen. De abdij verpachtte de nederzetting met de (Keltische) naam magos dunon. De eerste melding van de kerk is in 1036. De graaf van Lenzburg schonk de kerk en haar landgoed (voor de wijnbouw) later aan het Chorherrenstift Beromünster (kanton Luzern).
Rheinfelden was vanaf de middeleeuwen de machtige buur van het dorp. Tot 1801 bestuurde Habsburg het Fricktal, inclusief Magden en Rheinfelden. Vanaf 1803 maakt het dorp deel uit van kanton Aargau. Magden is met ongeveer 800 werkzame personen en 400 Hektaren wijnbouwgrond nog steeds een belangrijke wijnproducent.
De middeleeuwse kerk van Magden
Klooster Hortus Dei in Olsberg
Op loopafstand van Magden is in 1234 het Cisterciënzer klooster Hortus Dei (tuin van God) in het dorp Olsberg gesticht. Het klooster is in 1805 ten tijde van de nieuwe Confederatie (1803-1813) en de oprichting van kanton Aargau opgeheven. Het kreeg in 1806 een bestemming van oecumenische inrichting (wat modern was voor die tijd) voor (her) opvoeding van meisjes en jonge vrouwen.
De Pestalozzi-Stiftung beheerde vanaf 1846 het complex als (her) opvoedingscentrum voor jongens en jonge mannen. Tegenwoordig is het complex eigendom van het kanton en is het voor diverse activiteiten ingericht.
De historie van Olsberg is even bijzonder, als het dorp klein is (tegenwoordig 350 inwoners). Olsberg heeft een lange (pre) historie van bewoning achter de rug. In de Romeinse tijd lagen hier villa’s en boerderijcomplexen. Het dorp lag immers vlakbij de Romeinse Colonia Augusta Raurica in een vruchtbaar dal.
Een deel van het kleine dorp, ten noorden van de Violenbach, hoorde vanouds bij Rheinfelden en het Fricktal. Habsburg bestuurde dit deel van het dorp tot 1801.
De stad Bazel bestuurde het dorp aan de zuidelijke oever van de Violenbach. Vanaf 1833 is Olsberg een gemeente in kanton Basel-Landschaft.
De Violenbach
Kloosterhof Iglingen
Het kleine kloosterhof Iglingen (kanton Aargau) is in 1255 gevestigd. Het ligt in een dal tussen Wintersingen (kanton Basel-Landschaft) en Magden. Zijn in 1509 ingewijde kerk ging 1860 door brand verloren. Alleen het koor bleef behouden en is sindsdien in gebruik als de St. Niklauskapelle.
Het huidige complex bestaat uit twee hoven. Sinds 1918 beheert en verpacht de Christoph Merian Stiftung het complex en de landbouwgronden.
Maisprach Romeinen, Bazel en wijn
Ongeveer 4 kilometer van Magden ligt het dorp Maisprach. De eerste vermelding dateert uit 1180 met de naam Meisprache en in 1247 als Mesbrache, Deze namen duiden op een Keltische oorsprong en een Romeinse verleden.
Maisprach
Magden (l) en Maisprach (r)
Op de Sunnenberg bevond zich een oude verdedigingstoren en in het dorp op de plaats van de huidige kerk, op de zogenaamde ‘Hübel’, een Romeinse Villa. De muur van het kerkhof herbergt nog oude stenen (spolia) van deze villas.
De Sunnenberg met toren
De graven Von Thierstein bestuurden het dorp tot 1461 . De stad Bazel verwierf het dorp in dat jaar. De wijnbouw wordt al in de veertiende eeuw vermeld in documenten. De ‘rote Maisperger’ was en is nog steeds een (lokaal) begrip. De Mariakerk is in 1291 ingewijd. Toren en koor zijn in 1711 verbouwd.
Ten tijde van de afsplitsing van Bazel in de jaren 1831-1833 was Maisprach een voorstander van verblijf bij kanton Bazel en was het tegen afscheiding.
Giebenach en de Violenbach
Giebenach ligt in district Liestal (kanton Basel-Landschaft) en de Violenbach doorkruist ook dit dorp. De oude middeleeuwse naam was ‘In villa Gibennacho’ of ’bi dem hofe ze Gybenach’.
Ook hier laggen Romeinse villa’s en landbouwcomplexen aan de oorsprong van het dorp ten grondslag. De gronden waren eerst eigendom van de graven van Alt-Homburg en Homburg. De stad Bazel verwierf het dorp in de zestiende eeuw en sinds 1833 maakt het deel uit van kanton Bazel-Landschaft.
Conclusie
Dit gebied heeft in Schwabenkrieg (1499), de reformatie (rond 1530) en in de dertigjarige oorlog (1618-1648, plunderingen door Zweedse troepen in 1633-1636)) veel onrust en oorlogsgeweld gekend. Ook de grenzen van de kantons, zelfs dwars door een klein dorp, duiden op ‘the fate of history’. Ze hebben in ieder geval geschiedenis geschreven vanaf de (pre) historie tot in de negentiende eeuw.
Magdenerbach en het natuurgebied Ängi in het Magdenertal
Impressies van Maisprach
Het voormalige klooster Olsberg