Schwingen in Zwitserland

28 augustus 2022

Afgelopen weekeinde (26-28  augustus) vond in Pratteln (kanton Basel-Landschaft) het grootste sportieve evenement van Zwitserland plaats.

Gezien het jaargetijde was het geen skiën, langlaufen of schansspringen, noch wandelen, bergbeklimmen, fietsen of roeien ( de jaarlijkse Bilac vindt immers pas op 17 september aanstaande plaats).

Op het evenement dat sinds 1895 wordt georganiseerd door het Eidgenössische Schwinger- und Älplerfest (ESAF)  staan drie sporten centraal: Schwingen, Steinstossen en Hornussen.

Het evenement begon met een feestelijke optocht op vrijdag 26 september. Ruim 4 000 personen, 250 dieren en 90 groepen in traditionele kledij, diverse beroepsgroepen en culturele vertegenwoordigingen van de meer dan 100 nationaliteiten van Pratteln namen er aan deel.

Station Pratteln, welkom aan alle kantons.

Sportief

Schwingen (la Lutte in het Frans) is al eeuwenoud. De eerste bronnen gaan terug tot de late middeleeuwen, de periode van 1100 tot 1400. Vooral in centraal Zwitserland, in de kantons Bern (met name in het Emmental de Entlebuch en Berner Oberland), Schwyz, de Appenzeller landen, Obwalden en Nitwalden was het een populair tijdverdrijf.

Ook in de kathedraal van Laussane staat op een fresco uit de dertiende eeuw het Schwingen afgebeeld. Het een nationale Zwitserse sport, zij het met verreweg de grootste populariteit in Duitstalig Zwitserland en in mindere mate in de Romandie (Franstalig Zwitserland). In Italiaanssprekend Zwitserland telt deze sport weinig beoefenaren.

De sport lijkt nog het meest op (Japans) worstelen met enkele unieke karakteristieken. De kleding is nauwkeurig voorgeschreven: een lange broek met daarover een korte jute broek, die nog het meest op een luier lijkt, die met een broekriem is aangebonden.

Volgens nauwkeurig omschreven regels proberen twee tegenstanders elkaar binnen een ring van zand op de grond te dwingen. Een arbiter beslist of voldaan is aan de kwalificaties voor een gewonnen partij volgens het reglement van het Eidgenössische Schwingerverband. De strijd vindt plaats in een cirkel van zand.

Steinstossen (steenstoten) is op zich niet typisch Zwitsers en zo oud als de Griekse oudheid. Het is een soort kogelstoten , maar dan met stenen van 20, 40 of  zelfs 83.5 kg. Het is wel uitzonderlijk dat er een nationale sport van is gemaakt.  Deze sport wordt vrijwel uitsluitend in Duitstalig Zwitserland beoefend.

Prijsuitreiking en terrein Steinstossen

Hornussen is een geval apart. Het is ook eeuwenoud en een combinatie van golf, cricket en het Friese kaatsen. Er zijn twee teams, een verdedigend team en een aanvallend team. De aanvallers moeten een schijf (der Hornuss) van kunststof (vroeger van ander materiaal) van 78 gram met een diameter van 62 x 32 mm met aan lange stok (der Strecken) van twee tot drie meter vanaf de afslagplaats van een platform (der Bock) zo ver mogelijk wegslaan.

Het verdedigende team moet proberen de Hornuss tegen te houden met een blad van 60 x 60 cm (die Schindel) aan een stok. Het veld kan tot driehonderd meter lang zijn, aan de zijkanten staan netten om afzwaaiers op te vangen.

De term Eidgenössische Hornusserverband is wat misleidend, omdat het bijna uitsluitend een Duitstalige aangelegenheid is. Hornussen is overigens geen verplicht onderdeel van de ESAF, Schwingen en Steinstossen wel. Vroeger maakte ook het nationale turnverband deel uit van de sporten van de ESAF, maar deze sport organiseert al lang zelfstandig nationale wedstrijden.

Prijsuitreiking Hornussen met vaandels verenigingen met ‘Schindel’. Foto: TES. 

Organisatie

Het is het grootste sportieve evenement wat betreft aantal bezoekers (ongeveer 400 000 bezoekers in drie dagen), de bouw van een enorm tijdelijk stadion, het grootste in zijn soort ter wereld (voor drie dagen !), voor ruim 50 000 toeschouwers en een feestterrein van maar liefst 70 hectare met electriciteit-en watervoorzieningen, chalets, feesttenten, stallen voor dieren, medische verzorging, restaurants, bars, kraampjes, onderkomen voor VIPS en andere gasten, kantoor voor ticketverkoop, staf en personeel, ruimte voor prijsuitreikingen, sanitair, fraai vorm gegeven houten  waterbronnen en standplaatsen voor merchandise, sponsors en talrijke bedrijven en organisaties.

Daarbij is het de lokale organisatie van een dorp als Pratteln die het feitelijke werk doet en de regie heeft van de uitvoering onder auspiciën van de landelijke EASF-organisatie.

Schwingen

De ESAF draait feitelijk om het Schwingen. Steinstossen is weliswaar een verplicht onderdeel, maar vindt plaats op een afgelegen plek met een kleine tribune. Hornussen is geen verplicht onderdeel, maar vindt tegenwoordig als nationaal kampioenschap wel weer plaats op de ESAF. Het enthousiasme van de vele teams is er echter niet minder om.

Het Schwingen vindt plaats in het al weken van te voren uitverkochte stadion. 280 Schwinger nemen deel. Schwingerinnen hebben de week daarvoor een apart toernooi op een veel kleinere schaal.

Na een aantal voorkwalificaties vond zondagmiddag 28 september 17.00 de finale plaats voor het uitverkochte stadion, een miljoen TV-kijkers en honderdduizenden kijkers via public viewing op het feestterrein en in het land.

Tweetaligheid

Duits en Frans zijn de talen op de website van de ESAF en de omroepberichten in het stadion. Het aantal Franstalige deelnemers aan de competitie is twintig (van de negenentwinting uit de Romandie, maar van wie negen duitstalig zijn) en in en om het stadion zijn naar schatting 10 000 Franstaligen van de rond 400 000 bezoekers.

Toch vindt de ESAF iedere 15 jaar in een (overwegend) Franstalig kanton plaats, het laatst in 2016 in het Franstalige Estavayer-le-Lac (Kanton Fribourg).

Conclusie

De koe of stier moge in Nederland dan niet meer zo ‘Woke’ zijn, bij de ESAF is het de meest prestigieuze hoofdprijs, afgezien van een groot geldbedrag. De beste tien Schwingers van het land kunnen zelfs door sponsor- en reclameactiviteiten redelijk in hun levensonderhoud voorzien. Sommigen zijn al bijna net zo beplakt als Formule I coureurs.

Pauline Wayne II.

De meeste indruk op de objectieve toeschouwer maakt echter (weer) de organisatie, ingetogenheid, vrolijkheid, de vele muzikale optredens, van disco, horenblazers, brassbands, jazz tot lichtere (dans) muziek en feestvreugde tot in de late uurtjes van honderdduizenden aanwezigen, waarvan een aantal te diep in het glaasje heeft gekeken zonder anderen daarmee lastig te vallen. Ook de talrijke sanitaire voorzieningen worden vaak schoongemaakt en schoonmaakploegen zijn constant in de weer.

Niet alleen het Schwingen of Hornussen is typisch Zwitsers, ook het evenement, het feest en de organisatie zijn Swissness op hun best.