Een moedige, actuele en unieke tentoonstelling in Bazel
12 oktober 2021
De Britse kunstenaar en keramist Paddy Hartley kreeg van de farmaceutische onderneming Roche in Basel de opdracht een dubbeltentoonstelling te maken in het Tinguely Museum en het Pharmacy Museum in Basel naar aanleiding van het 125-jarig jubileum van het bedrijf.
De tentoonstelling is in zekere zin de voortzetting van het symposium en de discussie ter gelegenheid van het 75-jarig bestaan van Roche in 1971. Dit evenement, The Challenge of Life-Biomedical Progress and Human Values (De uitdaging van het leven – Biomedische vooruitgang en menselijke waarden), behandelde veel van de fundamentele vragen die de medische vooruitgang oproept. Voor patiënten, de samenleving en de farmaceutische industrie zijn deze kwesties nog steeds even actueel als voorheen.
Paddy Hartley
Paddy Hartley houdt zich al lange tijd bezig met deze vragen en ontwikkelingen, en hij koestert een diepgaande belangstelling voor het menselijk lichaam en de manier waarop patiënten die gewond of ziek zijn tegen hun lichaam aankijken. Hij maakt werken over medische en wetenschappelijke thema’s in een breed scala van media en materialen.
Zijn werken zitten vol (impliciete) vergelijkingen (en een gevoel voor humor) die moeten leiden tot een dieper begrip van de inspanningen van de mensheid om gezond te blijven en ziekte te bestrijden.
Zijn insipratie komt voort uit de gesprekken die hij in de loop van 25 jaar met patiënten en medici heeft gevoerd en uit zijn eigen ervaringen.
De tentoonstelling
De tentoonstelling, met inbegrip van de titel, verwoordt de overwegingen van de kunstenaar en zijn belangstelling voor de patiënten en de relatie tussen wetenschap, kunst en historische context. Ze vallen samen met de filosofie en de interesses van Roche.
De patiëntgerichte visie van de kunstenaar bestrijkt drie gebieden die betrekking hebben op de wijze waarop de biomedische wetenschap de maatschappij en het individu beïnvloedt van geboorte tot dood.
Het zijn: embryologie en het recht om leven te scheppen, de oorzaken en gevolgen van ouderdomsziekten en euthanasie en het recht om electieve behandelingen aan het einde van het leven mogelijk te maken.
De titel The Cost of Life verwijst niet specifiek naar de financiële kosten van het leven, hoewel die wel een rol spelen, maar houdt sterk verband met risico, een centraal thema in geneeskunde en onderzoek.
Hoewel het een tweetalige tentoonstelling is (Duits en Engels), kon de titel “The Cost of Life” niet adequaat in het Duits worden vertaald, vandaar de Engelse titel in de Duitse versie.
De tentoonstelling in het Tinguely Museum (zie ook de Agenda en de tentoonstelling in het Pharmacy Museum) richt zich op het begin van het leven, het einde van het leven, en de uitdaging om het leven aan jaren toe te voegen en niet jaren aan het leven. De kwaliteit van leven staat voorop in deze visie. Het begin en het einde van ons leven zijn immers de momenten waar mensen de minste controle over hebben.
De kunstenaar heeft deze thema’s vertaald naar de driedimensionale werkelijkheid door klei te gebruiken en keramiek te maken. Hij heeft ervoor gekozen overwegend gebruik te maken van wit en rood geglazuurde porseleinen klei, waar nodig aangevuld met metaal, glas en stof. Deze keuze is gebaseerd op de verbanden tussen farmacie en keramiek.
Door in de zestiende eeuw de faience-techniek uit de Arabische wereld over te nemen, kon de Europese apotheek voor het eerst tot bloei komen. Keramiek kon oliën, vetten en andere farmaceutische bestanddelen beter dan glas of ijzer in grote hoeveelheden bewaren.
De onderwerpen
Sommige kunstwerken verwijzen naar het succes van in vitro fertilisatie (IVF).
Andere richten zich op medische behandelingen aan het einde van het leven en euthanasie (The End….To be Continued). Ze stellen asurnen voor, sommige versierd met naalden van canules. Deze urnen kunnen niet worden vastgehouden. Ze kunnen niet omhelsd of aangeraakt worden.
Het idee voor dit stuk ontstond tijdens de Covid-19 pandemie toen de bezoekbeperkingen in ziekenhuizen en bejaardentehuizen streng waren. Mensen mochten hun familie niet bezoeken. Zij waren de nieuwe onaanraakbaren. Elke urn heeft subtiele variaties in vorm, schaal en oppervlak, waarmee wordt erkend dat we tegelijkertijd gelijk en verschillend zijn. Covid (en andere ziekten) maakt geen onderscheid. Andere urnen zijn ontdaan van naalden, om te benadrukken dat anderen toch hun dierbaren hebben kunnen ontmoeten.
Sommige werken (Ill Communication) zijn geïnspireerd door de invloed van het internet en de sociale media op wetenschapscommunicatie. Het internet als communicatiemiddel is een tweesnijdend zwaard: het verspreidt betrouwbare informatie en laat nepnieuws toe.
De kunstenaar ergert zich aan de obsessie van de maatschappij met schoonheidsbehandelingen en het (mis-) gebruik van reconstructieve operatietechnieken. De chirurgen die betrokken waren bij de ontwikkeling en toepassing van gezichts- en cosmetische chirurgie voor Amerikaanse en Britse militairen die gewond raakten in de Eerste Wereldoorlog, commercialiseerden hun vaardigheden kort daarna en creëerden zo de schoonheidschirurgie-industrie. Het werk ‘Looking Class‘ is een spiegel voor de gebruikers en de industrie van dit soort chirurgie.
De kunstenaar is altijd gefascineerd geweest door de Griekse mythologie. De Hydra’s symboliseren de zelfbeschadigende menselijke wezens die weigeren zich te laten vaccineren. Het onderdeel van dit werk heet HypoTrypanoPharmAlethephobia, een synthese van de namen van vier fobieën: hypochondrieën (angst voor ziekte), trypanofobie (angst voor naalden en injecties), Pharmacofobie (angst om medicijnen in te nemen) en alethefobie (angst voor de waarheid). De tongen van de slangen worden voorgesteld door een naald, wat impliceert dat de naald niet bedoeld was om schade te berokkenen.
De kunstwerken Infinitiy Balance zetten aan tot nadenken over de verstrekkende gevolgen van farmaceutica en de manier waarop ze worden voorgeschreven, vooral gezien de toename van het aandeel ouderen in de samenleving.
Retroperspective
Dit onderdeel richt zich op spirituele, emotionele, ethische en maatschappelijke aspecten:
Splint (de kracht van het gebed voor sommige individuen),
De Rosary of Rozenkrans (een commentaar op de aard van verslaving en afhankelijkheid van farmaceutica en religieus geloof),
Crown of Thorns (de houdingen van religieuze groeperingen ten aanzien van biomedisch onderzoek en de toepassing van medische technologieën),
Online (geïnspireerd door het besef hoe gemakkelijk zelfdiagnose en zelfvoorschrift tegenwoordig zijn),
Pain Killer (onderzoekt de dualiteit van angst voor medische hulpmiddelen en medische ingrepen),
de Aligera-serie (een creatieve uitweiding van plakjes lamshartweefsel),
Consequence (brandwerende kleding aan boord van oorlogsschepen tijdens de Eerste Wereldoorlog),
Make my move for me, will you, my love (Een samenvatting van zijn 15 jaar durend onderzoek en het maken van werken over Britse militairen die gezichtsverwondingen opliepen in de Eerste Wereldoorlog en reconstructieve chirurgie van het gezicht ondergingen. Het is een van de belangrijkste inspiratiebronnen voor Paddy Hartley. Hij onderzocht en traceerde een groep van meer dan 5000 Britse militairen).
Golgotha (souvenir) is als reactie op de ontwikkelingen op het gebied van klonen en de ethische debatten rond deze technologie.
Papaver Rhoeas (Poppy of klaproos) is een kunstwerk dat hedendaagse opvattingen over herdenken aan de orde stelt, gebruikmakend van de klaproos als Brits symbool van de Eerste Wereldoorlog.
Conclusie
De tentoonstelling in het Tinguely Museum (en het Pharmacy Museum) is niet alleen moedig, actueel, uniek en reflectief. Ze getuigt ook van het engagement van de kunstenaar en Roche om de relatie tussen patiënten, de maatschappij, de gezondheidszorg en de farmaceutische industrie te onderzoeken door kunst als medium te gebruiken.
Bron: Jonathan Steffen, The Cost of Life, Paddy Hartley, Bazel 2021; www.tinguely.ch).