De een na oudste federale staat
14 april 2019
Zwitserland is de op één na oudste federale staat na de Verenigde Staten van Amerika. De federale grondwet van 1848 is nauw geënt op die van de Verenigde Staten (geschreven in 1787). De kantons besloten in 1848 een deel van hun soevereiniteit af te staan aan de federale overheid.
De kantons
De meeste kantons kennen een geschiedenis die teruggaat tot de middeleeuwen en het begin van de negentiende eeuw. Alleen de Jura (1979) is een twintigste-eeuwse creatie. Er zijn 26 kantons.
De kantons Genève, Vaud, Jura en Neuchâtel zijn Franstalig, Bern (Berne), Wallis (Valais) en Freiburg (Fribourg) ) zijn tweetalig, Ticino (Tessin) is Italiaans-talig, Graubünden (Grisons) is drietalig (Duits-Romaans-Italiaans) en Aargau, Basel-Stadt, Basel-Landschaft, Zürich, Schaffhausen, Thurgau, Appenzell Ausserrhoden en Appenzell Innerrhoden, Sankt-Gallen, Solothurn, Nidwalden, Uri, Glarus, Luzern, Obwalden, Züg, Schwyz zijn Duitstalig.
De religieuze kaart is veel ingewikkelder en de katholieke en protestantse verdeeldheid is niet gerelateerd aan de taalkundige differentiatie, hoewel sommige vooral katholiek zijn, terwijl andere grote protestantse gemeenschappen hebben.
Er zijn zes zogenaamde half-kantons. Obwalden en Nidwalden, de protestantse Appenzell Ausserrhoden en de katholieke Appenzell Innerrhoden (1597) en Basel-Stadt en Basel-Landschaft (1833). Deze kantons hebben één zetel in de Raad van State in plaats van twee.
De 26 kantons hebben een hoge mate van onafhankelijkheid. Elk kanton heeft zijn eigen grondwet en zijn eigen parlement, regering en rechtbanken. De directe democratie op het stadsplein bestaat nog in Appenzell Innerrhoden en Glarus. In de andere kantons is de stemming mogelijk via de stembus.
Op lokaal niveau bestaan er ongeveer 2 200 gemeenten, de kleinste politieke eenheden van het land. De mate van autonomie van de gemeenten wordt bepaald door de afzonderlijke kantons en varieert van plaats tot plaats.
Directe democratie, subsidiariteit en confederatie
Hoe kan men over zo’n verdeeld land besturen? Het geheim is niet alleen de vierjaarlijkse rechtstreekse verkiezing van de 200 leden van de Nationalrat ( de Tweede kamer in Nederland) en de 46 leden van Ständerat (de Eerste Kamer in Nederland).
Het antwoord is decentralisatie, directe democratie, (grond) wettelijke erkenning van talen en culturen en transparante openbare discussies, bevorderd door het systeem van referenda en volksinitiatieven. Dit concept leidt tot goed bestuur, legitimatie van besluiten en betrokkenheid van de burgers.
Zwitserland is een multicultureel land met ongeveer 8 400 000 inwoners, waarvan ongeveer 20% buitenlanders. Goed onderwijs, een goed ontwikkeld maatschappelijk middenveld en rechtssysteem, een breed scala aan mediadiensten, een lange democratische traditie, de afwezigheid van een dominante centrale politieke macht en een robuust sociaal, monetair en economisch systeem zijn de basis voor haar succes.
Het land is niet immuun voor, noch uitgesloten van (mondiale en Europese) uitdagingen, maar de burgers zijn er altijd om de federale, kantonale en lokale machthebbers te controleren.
(Bron: Der Bund kurz erklärt, Bern 2018)