Vincenzo Vela, Realismus en de Risorgimento

9 mei 2023

Het kanton Tessin is slechts een paar decennia ouder dan het koninkrijk Italië. Een van de beroemdste inwoners van het kanton heeft echter een belangrijke rol gespeeld in de eenwording van Italië. Hij heeft dit proces, de Risorgimento, letterlijk in beeld en onder de internationale publieke aandacht gebracht door zijn beeldhouwwerken en zijn beroemde artistieke stijl.

Het Congres van Wenen erkende in 1815 de Nieuwe Zwitserse Confederatie van 22 soevereine kantons., waaronder Tessin. Op hetzelfde congres gaven de grootmachten en overwinnaars van Napoleon (Pruissen, Oostenrijk, Verenigd Koninkrijk en Rusland) Oostenrijk de zeggenschap over Lombardije en erkenden het koninkrijk Sardinië-Piëmont met als hoofdstad Turijn. Het Franse Huis van Bourbon kreeg Sicilië.

In 1820 begon de opstand, de Risorgimento, die in 1861 leidde tot de eenwording en het koninkrijk Italië. In 1820 werd in Ligornetto, een klein dorp in het zuiden van Tessin, in de regio Mendrisiotto, ook Vincenzo Vela geboren.

Vincenzo was vanaf zijn jonge jaren betrokken bij de Risorgimento. Hij vertrok op jonge leeftijd naar Milaan. Hij studeerde daar aan de Accademia di Brera en de Scuola d’Ornato. In 1842 studeerde hij af als beeldhouwer. Hij woonde en werkte afwisselend in Turijn en Milaan. Hij verwierp het classisisme en introduceerde het verismo of realisme.

In Oostenrijkse Milaan en het Turijn van Sardinië-Piëmont verzette de elite zich tegen Oostenrijk. Het doel was een verenigd koninkrijk Italië onder leiding van het Huis van Savoie. Vela was politiek en sociaal geëngageerd en stelde ook zijn werk in dienst van de Risorgimento.

Hij vocht in de Sonderbund-oorlog in 1847 aan de kant van Guillaume-Henri Dufour, maar nam ook als vrijwilliger deel aan de onafhankelijkheidsoorlog van Lombardije tegen Oostenrijk in 1848. Oostenrijk kon deze opstand nog wel neerslaan. Zijn kolos Spartacus, gebeeldhouwd in marmer in 1850, was het resultaat. Het origineel staat tegenwoordig in Lugano, het gipsen origineel in het Museo Vincenzo Vela.

Spartacus, 1849, Origineel gipsmodel; Marmer beeld 1850, Raadhuis van Lugano

Zijn verismo werd al snel in Europa beschouwd als de belichaming van de Italiaanse nationale stijl. Om deze reden moest hij in 1852 uit Milaan naar Turijn vluchten. Turijn was in die tijd het liberale politieke en artistieke centrum van het vrije Italië.

Zijn roem verspreidde zich tot ver buiten de grenzen van Italië en Zwitserland, en zijn beeldhouwwerk Italien dankt Frankreich uit 1863 leverde hem de titel Chevalier de la Légion d’honneur op. Zijn beeld Die letzten Augenblicke Napoleons 1. op de Wereldtentoonstelling van Parijs in 1867 was een sensatie. Keizer Napoleon III, de neef van de geportretteerde. verwierf het origineel (tegenwoordig in Versailles) en Vela werd bevorderd tot Officier de la Légion d’honneur door.

De stervende Napoleon, origineel gispmodel, 1866. Marmer beeld, 1867, Versailles.

Na zijn activiteiten in het buitenland keerde hij in 1867 terug naar zijn geboortedorp Ligornetto, waar hij een villa liet bouwen die diende als woning, atelier en privé-museum, dat hij in 1880 ook voor het publiek opende. In 1889 maakte Vela er in opdracht van de stad Como zijn laatste werk, het standbeeld ter ere van generaal Giuseppe Garibaldi (1807-1882).

Het ‘Pantheon van de Risorgimento’ in de achthoekige Hal of atrium en Giuseppe Garibaldi (1807-1882), Origineel gipsmodel, 1888; Bronzen standbeeld in Como, 1889, Piazza della Vittoria.

Vela overleed in 1891 en in de villa is sinds 1898 het Museo Vinzeno Vela gevestigd. Het museum toont de woonkamer van de villa, een galerij met schilderijen en voorwerpen van de families, werken van Vincenzo, van zijn zoon de schilder, tekenaar en aquarellist Spartaco Vela (1854-1895), van de beeldhouwer Lorenzo Vela (1812-1897), Vincenzo Vela’s acht jaar oudere broer, en de schilderijengalerij uit de privé-collecties van Vincenzo, Spartaco en Lorenzo.

Deze collectie omvat 300 werken uit de periode 1850-1890 en wordt beschouwd als de belangrijkste verzameling schilderijen van Lombardische en Piëmontese kunst uit de 19e eeuw in een Zwitsers museum.

Museo Vincenzo Vela en het landschapspark

Tegenwoordig heeft dit monumentale 19e eeuwse beeldhouwwerk geen goede reputatie en, afgezien van Auguste Rodin (1840-1917) en Antonio Canova (1757-1822) , zijn ze vaak een sta in de weg in moderne steden of staan ze in depots van musea.

De (in huidige ogen veelal pompeuze, kitscherige en pathetische) monumenten zijn echter te vatten in hun politieke functie en in hun oorspronkelijke stedelijke context.

Ze geven een veelzijdig inzicht in een tijdperk, dat de historische voorwaarde is voor de huidige democratieën in Europa. Deze beelden horen ook bij het vroegmodernisme en realisme in de schilderkunst van de jaren 1850-1880.

(Quelle und weitere Informationen: Museo Vincenzo Vela; M.-J. Wasmer, Museo Vincenzo Vela in Ligornetto, Gesellschaft für Schweizerische Kunstgeschichte, Bern, 2020).