Visp, Thomas Platter, Matterhorn en de Rhône
16 februari 2024
Tegenwoordig is Visp in Oberwallis (Viège in het Frans, kanton Wallis) vooral bekend als hoofdkantoor van het chemiebedrijf Lonza AG en vanwege de samenwerking met de Landbouwuniversiteit van Wageningen.
Voordat Lonza zich in 1907 in deze stad vestigde en er het industriële tijdperk inluidde, hebben er de voorafgaande millennia jaren nogal wat gebeurtenissen plaatsgevonden.
Foto: www.schweizerfluss.ch
De twee grootste rivieren van het kanton, de Rhône en de Vispa, zijn al deze tijd vriend en vijand geweest. Aan de ene kant zorgden ze voor irrigatie, energie (molens) en watervoorziening, aan de andere kant waren ze de oorzaak van veel overstromingen.
Pas bij de eerste Rhônecorrectie (Rottenkorrektion, 1863-1894, Rotten is de Duitse naam voor Rhône) lukte het deze rivieren enigszins onder controle te krijgen, maar pas in de 20e eeuw na diverse andere ingrepen is het grootste overstromingsgevaar geweken.
Het water was overigens niet de enige natuurlijke vijand. Aardbevingen kwamen ook regelmatig voor. Een zware aardbeving verwoestte 1855 zelfs een groot deel van het dorp en (lichte) aardbevingen zijn er nog steeds in deze regio en het kanton.
Van een andere orde zijn de door mensen veroorzaakte goede en slechte tijden. Visp was al bewoond ten tijde van de Kelten ( de stam van Sedunes) en de Romeinen. Na het vertrek van de Romeinen in de vijfde eeuw volgde de komst van de Duitstalige Alemannen en de ‘germanisering’ van dit deel van Wallis.
Dit deel heet tegenwoordig Oberwallis of Haut-Valais. De germanisering van de geromaniseerde Kelten, stopte, grofweg, bij Leuk (Loège). Dit deel, Unterwallis of Bas-Valais, werd Franstalig.
Het bisdom Sitten (Sion), gesticht in de zesde eeuw, was het culturele en politieke centrum in deze regio. De stad Sitten is tweetalig, met een grote meerderheid Franstaligen. De bisschop van Sitten werd in 999 graaf van Valais en vervolgens een prins-bisschop en de wereldlijke en religieuze bestuurder van de regio, inclusief Visp.
De bisschop was eeuwenlang de religieuze en wereldlijke heerser van Visp en andere delen van Wallis. De graven en latere hertogen van Savoie waren de belangrijkste concurrenten. Diverse oorlogen vonden plaats, onder andere in 1388 en 1475 met Oberwallis en zijn zeven Zenden als overwinnaars. Oberwallis en zijn zeven Zenden veroverde in dat laatste jaar Unterwallis op Savoie en bestuurde het gebied tot 1798 als Untertanengebiet. Visp was een van de zeven Zenden en was dus een belangrijke politieke speler.
Hoewel Oberwallis veel minder inwoners had en heeft dan Unterwallis (tegenwoordig 85 000 tegenover 270 000 in Unterwallis), was het tot 1798 (Franse inval en stichting Helvetische Republiek, 1798-1803) wel de dominante regio.
De tijden zijn veranderd en tegenwoordig is juist de Duitstalige minderheid van Oberwallis bezorgd over de culturele en politieke dominantie van het Franstalige Unterwallis. Op 3 maart aanstaande beslissen de inwoners van het kanton over de nieuwe Grondwet en de politieke en culturele status van de Duitstalige minderheid.
De Matterhorn zal het een zorg zijn. Toen Britse toeristen in het midden van de 19e eeuw Zermatt ontdekten, was Visp de belangrijkste toegangspoort voor het vervoer per diligence. Tegenwoordig is Visp nog steeds een belangrijk centrum voor toerisme, maar dan vanwege de (spoor) wegverbindingen naar Bern, Zermatt, Brig, Martigny en Chamonix en aansluitend (Postauto) vervoer naar dalen en andere (toeristische) bestemmingen.
Hoewel veel reizigers Visp alleen als overstapplaats aandoen, loont het de moeite het centrum te bezoeken. Visp is immers niet alleen de stad van de beroemde humanist Thomas Platter (1499-1582) en diverse goed behouden middeleeuwse gebouwen en kerken, maar is ook een pionier op het gebied van (beroeps) onderwijs en zijn architectuur.
(Bron en verdere informatie: Gemeinde Visp; Kanton Wallis)
